C-cyclus twaalfde zondag door het jaar

COMMENTAAR BIJ DE LEZINGEN

Jean Bastiaens

Zichzelf verliezen, om veel te winnen

De lezing uit de Galatenbrief openbaart in slechts enkele woorden het totaal nieuwe dat met de komst van Jezus verbonden is. Het gaat om drie fundamentele scheidingen die in zekere zin opgeheven worden. Allereerst is er de scheiding tussen Jood en heiden: het is aan het Joodse volk dat GOD zichzelf en zijn Tora heeft geopenbaard, en dit bracht automatisch een onderscheiding teweeg tussen wie tot dit volk wilde behoren en wie niet. Er is de maatschappelijk diep insnijdende scheiding tussen slaaf en vrije: er zijn mensen met burgerrechten die onafhankelijk en vrij kunnen leven, ondernemen en werken, en er zijn degenen die de speelbal zijn in handen van diezelfde mensen – als slaaf, als uitgebuite werknemer, als minderwaardige of onaanraakbare enz. En dan is er de sociale scheiding tussen man en vrouw, en in een patriarchale samenleving zoals die bestond in de tijd van Jezus betekende dat: de scheiding tussen hen die de ambten in politiek en rechtspraak kunnen opnemen en hen die dit niet kunnen; de scheiding tussen hen die een echtscheiding kunnen opleggen en hen die dit niet kunnen; de scheiding tussen hen die zich financieel kunnen beredderen en hen die dit niet kunnen.

Vandaag horen we Paulus zeggen: eenieder die tot geloof in Jezus messias is gekomen, die is kind van GOD geworden. En alle kinderen van GOD zijn fundamenteel gelijkwaardig, omdat zij verzameld zijn in één lichaam – dat van Christus Jezus. En daarom is er sinds de komst van Jezus geen sprake meer van Jood of heiden, van slaaf of vrije, van man of vrouw – al die discriminerende onderscheidingen worden naar de prullenbak verwezen. Wie tot geloof in Jezus komt, staat op als een totaal nieuwe mens, en wordt lid van een totaal nieuw soort van samenleving. Wat Paulus hier in een paar woorden zegt, is de radicaliteit van het nieuwe leven dat Jezus heeft mogelijk gemaakt. En wat Paulus zegt, stemt ook overeen met het beeld dat we in de evangeliën van Jezus krijgen: Hij bekritiseerde vastgeroeste gedragingen, Hij doorbrak sociale patronen en conventies, Hij ontmaskerde de machtsstructuren. Wat Paulus hier als samenvatting van het evangelie geeft, is zo verregaand en radicaal, dat we moeten erkennen dat dit programma tot op de dag van vandaag nog steeds actueel blijft. Er zijn nog zoveel slaven! Er zijn nog zoveel uitgebuitenen en zoveel uitbuiters. Er is nog zoveel ongelijkheid op de wereld tussen mannen en vrouwen. Godsdienst en religie zijn nog zo vaak factoren van scheiding en haat, in plaats van toenadering en verzoening.

Bij ons, die tot het lichaam van Christus behoren, zou het zo niet mogen zijn. Maar ook voor ons is het evangelie dat Paulus predikt een blijvende opdracht. De werkelijkheid is echter weerbarstig. In theorie belijden we allerlei mooie dingen, maar onze daden spreken dikwijls een andere taal. Daarom moet het evangelie telkens weer ingeoefend worden, iedere dag opnieuw. In de evangelielezing horen we wat de basisinstelling is om tot verandering te komen: jezelf verloochenen, leren loslaten, de moeilijkheden die je tegenkomt niet uit de weg gaan maar op je nemen als een kruis dat je wil dragen. Die kruisdraging is geen fatalisme. We dragen ons dagelijks kruis omdat we Jezus willen navolgen, en het kruis van Jezus leidt door het lijden en de verwerping heen naar de opstanding. In ons dagelijks taalgebruik zeggen we dat iemand ‘een zwaar kruis heeft te dragen’, en dan hebben we het over een soort van onoverkomelijk noodlot. Dat is het dus niet waar Jezus over spreekt. Wie Jezus wil volgen, leerling van Hem wil zijn, moet naar Hem kijken en zo leren hoe je kunt loskomen van de dingen die ons onvrij maken: van geld, van bezit, van eer, prestige, dadendrang, hang naar succes enz. ‘Je leven verliezen’ is geen verschrikking, geen afschuwelijke weg van pijn en verlies en marteling! Nee, het is een weg van vrij worden, juist omdat we ons leven willen afstemmen op dat van Jezus. En Jezus was de mens die helemaal vrij was.

Dit betekent natuurlijk ook weer niet dat de weg van de navolging een gemakkelijke weg is. Zeker niet. En er staan telkens weer nieuwe uitdagingen voor de deur, we hebben het eindpunt nooit bereikt. Maar we mogen het ook niet zo voorstellen dat de navolging een zaak is van afzien, zelfkastijding, het moeizaam halen van lastige doelstellingen. Dat zou helemaal verkeerd zijn. Het evangelie is immers in wezen vreugde, vrede, verzoening, of in een ander woord: menswording. Meer nog: het evangelie is de weg van ‘zijn leven verliezen’ gaan om Jezus te winnen. Wie het evangelie niet leeft uit liefde voor Jezus, zal het altijd een zwaar karwei blijven vinden. Maar wie Hem eenmaal gevonden heeft, zal in staat zijn om véél los te laten!

Printvriendelijke versie van de lezingen en het commentaar