Kardinaal Danneels over de bisschoppensynode

Hoe arbeidsintensief waren de drie weken van de bisschoppensynode?

Het was zonder twijfel de meest intensieve synode die ik ooit meemaakte. De agenda zat bijzonder vol; voor de eerste maal waren er ook sessies op zaterdagnamiddag. In de plenaire bijeenkomsten was het zaak alert te blijven: het vraagt veel concentratie om bijna drie uur te luisteren naar een opvolging van korte toespraken die telkens maar drie minuten duren. Veel sprekers zeiden ook hetzelfde; gelukkig waren er ook uitschieters die wel bleven hangen.

Naast die algemene sessies was er ook het werk in de kleinere taalgroepen. Daarin ging het toch meer om uitwisseling en debat. Samen met monseigneur Bonny was ik ingedeeld in een Franstalige groep, die voor drie vierde bestond uit Afrikaanse bisschoppen. Omdat er in onze groep geen continentaal evenwicht was, waren we een atypische groep. Die afwijkende samenstelling bemoeilijkte wel het werk: af en toe botsten de mentaliteiten en voelden we ons als niet-Afrikanen in de minderheid.

Gaat het in de synode dan effectief om de macht van het getal? Of benaderen we de synode dan te veel als een politiek spel?

Op een synode gaat het inderdaad niet om meerderheid versus minderheid, om oppositie of coalitie. Het gaat niet om partijen die strijden om macht of zoeken naar compromissen. Uiteraard zijn er wel groepen die conservatiever of progressiever zijn ingesteld, maar die groepen zijn geen partijen en functioneren ook niet als zodanig. Laat ons niet vergeten dat de Kerk altijd al, vanaf het begin, progressief én conservatief is geweest. Die soms schijnbare en soms reële tegenstellingen samenhouden, behoort tot het wezen van de Kerk.

De synode beschrijven als een politiek spel, zoals in kranten vaak gebeurt, miskent de eigenheid ervan. De synode is toch in de eerste plaats een religieus gebeuren, met God als voorzitter. Naar mijn aanvoelen was die dimensie in oktober wel aanwezig, maar te bedekt. Er werd wel gebeden, maar er was bijvoorbeeld geen dag van aanbidding of geen tijd voor religieuze oefeningen. De tijdsdruk liet de recollectie niet toe, en dat vond en vind ik jammer. Kijk naar de apostelen in het cenakel: die baden samen met Maria. Vlak vóór de uitverkiezing van Matthias, baden ze. Op de synode was er de openings- en slotmis, maar ik verlangde naar meer. Want dat is toch de essentie van de synode: niet palaveren, maar God in het vizier krijgen en bouwen aan zijn Rijk. Dat wou ik ook beklemtonen in mijn eigen bijdrage op de synode. Ik ging bewust niet in op pastorale, morele of canonieke elementen, om te focussen op de spirituele kant van de zaak.

Volgens veel commentatoren heeft de olifant van de synode een muis gebaard. Deelt u die analyse?

Wat gaat er veranderen in de Kerk? Gaat ze al dan niet bepaalde regels versoepelen? Die vragen werden en worden altijd weer gesteld.

Mensen mogen zich niet blind staren op punten in pastoraal of doctrine die misschien zouden kunnen veranderen.

Die insteek gaat voorbij aan de kern van de zaak, namelijk dat in en door deze synode de Kerk zelf veranderd is. Een synode, en deze bij uitstek, verdiept wat de Kerk is. Dé grote verandering is de gesprekscultuur die op deze synode gestalte heeft gebreken. Als men vroeger een afwijkende mening had, zweeg men. Nu niet meer.

Dat er nu vrijmoedig wordt gesproken, is de grote verdienste van paus Franciscus, die in zijn toespraken, maar ook door zijn hele houding daartoe oproept en tegelijkertijd garant staat voor de eenheid van de Kerk. Vooraf meenden doemdenkers dat de synode een gevaar was voor de eenheid binnen de Kerk. Ik denk dat de synode heeft duidelijk gemaakt dat die eenheid geen blok beton is, maar integendeel een waarbinnen variëteit mogelijk is.