Sinds enkele jaren leeft bij een aantal Nederlandstalige Brusselse pastores het verlangen om nauwer te gaan samenwerken. Het ging om de pastores van de eenheden Anderlecht, Centrum en Aleidis. Zo ontstond een soort van ‘samenwerkingsverband’ tussen deze pastores en hun gemeenschappen. Drijfveer was onder andere dat deze pastores het belangrijk vonden om in team te werken, en zo de pastorale taak die hen is toevertrouwd meer samen te dragen, elkaars zorgen te delen en op die manier elkaar tot steun te zijn. Ook was er de overtuiging dat meer samenwerking tussen de gemeenschappen zelf enkel en alleen maar vruchtbaar kan zijn. Tenslotte speelde bovenal ook mee dat er een zorg was om de toekomst van de Nederlandstalige kerk tijdig voor te bereiden. Het is immers geen geheim dat het aantal Nederlandstalige pastores in Brussel drastisch aan het inkrimpen is. Over enkele jaren blijft er slechts nog een handvol Nederlandstalige pastores voor gans Brussel over. Hoog tijd dus om nu reeds die toekomst voor te bereiden en niet te wachten tot het te laat is.
Bij dit alles is niet over één nacht ijs gegaan. Zo komt het team van pastores reeds enkele jaren om de twee weken samen om sterker en dichter naar elkaar te groeien, om met elkaar te overleggen rond praktische zaken maar ook om na te denken over hoe we in de toekomst een Nederlandstalige kerk in Brussel kunnen uitbouwen. Ook werden de pastorale ploegen van de verschillende gemeenschapskerken meegenomen in dit denkproces, en werden de ploegen ook reeds enkele malen samengebracht om elkaar beter te leren kennen en samen verder na te denken. Ook werd anderhalf jaar geleden een ‘inspiratiegroep’ in het leven geroepen die bestond uit ‘jongere’ mensen uit de verschillende gemeenschappen. Bedoeling was om via een aantal brainstormsessies inspiratie te geven aan de pastores over hoe zij als jongere generatie de toekomst van de Nederlandstalige kerk in Brussel zien. Dit leverde heel wat ideeën op.
Belangrijke stap in de evolutie was ook het feit dat de pastorale eenheid Zuid toetrad tot het samenwerkingsverband. Daar waren geen dienstdoende priesters meer, dus moesten de pastores in een beurtrol in Zuid de vieringen voorgaan. Dit was een eerste stap om de grenzen van de eigen eenheid te doorbreken. Ook was het mooi om te zien hoe de pastorale ploeg in Zuid de situatie met beide handen aanpakte en zelf verantwoordelijkheid nam voor hun gemeenschap. De pastores zijn er welkom en ondersteunen het geheel. Maar de uiteindelijke verantwoordelijkheid wordt door de mensen ter plaatse zelf in handen genomen.
In september 2023 werd een andere belangrijke stap gezet. De aartsbisschop gaf aan het ganse pastoresteam een nieuwe benoeming en op die manier een nieuwe opdracht. Alle pastores werden samen benoemd voor de coördinatie van de Nederlandstalige pastoraal rondom de gemeenschapskerken van Onze Lieve Vrouw van Vreugde (Anderlecht), Onze Lieve Vrouw van Goede Bijstand (Centrum), St.-Pieter (Ukkel) en St.-Jozef (Evere). De pastores waren dus niet langer apart benoemd voor een welbepaalde pastorale eenheid, maar de zorg voor het geheel werd aan hen samen toevertrouwd. Er werd in de benoeming gefocust op de gemeenschapskerken. Dit betekent echter niet dat er ook geen zorg en aandacht besteed wordt aan de andere kerken in het gebied waar ook nog gevierd wordt. Wel betekent het, dat het de bedoeling is om vooral de energie en de krachten te bundelen in de gemeenschapskerken. Het team bestaat momenteel uit vier priesters en twee pastorale werksters: Johnny De Mot, Guido Vandeperre, Peter Baekelmans, Gino Mattheeuws, Chris Ruelens en Mariette Dhondt. Gino is de eindverantwoordelijke van het team.
Ook een belangrijke evolutie was dat twee van de pastores het team verlieten: Benno ging in de zomer van 2023 met pensioen, en Tony kreeg een nieuwe taak als bisschoppelijk vicaris voor het vicariaat Brussel. Daarom legde hij met Pasen 2024 al zijn pastorale taken neer. Dit toonde de urgentie van de te zetten stappen. Plots twee pastores minder in korte tijd betekende dat de zaken vlug kunnen veranderen en dat er telkens nieuwe beslissingen genomen moeten worden.
Doorheen de jaren werden ook enkele gezamenlijke initiatieven genomen: zo waren er onder andere advents- en vastenconferenties en reeds twee maal werd een gezamenlijke Pinksterwake gehouden aan de vooravond van Pinksteren. Er is een blog waar de pastores wekelijks korte mijmeringen rondsturen. Ook werden er reeds stappen gezet om de voorgangers op regelmatige basis in de verschillende kerken te laten voorgaan, zodanig dat de gelovigen ook kennis kunnen maken met het ganse pastoresteam. Ook werd vanuit de vier gemeenschappen geld vrijgemaakt om een halftijdse administratieve kracht te betalen. Sinds maart is dan ook Marleen Meersman werkzaam voor de administratieve ondersteuning van de vier gemeenschappen.
In de laatste Pinksterwake op 18 mei jl. werd ook een nieuwe naam boven de doopvont gehouden. ‘Samenwerkingsverband’ bekt immers niet zo goed, en er werd gekozen voor de naam ‘Paulusgemeenschappen’. Deze naam zegt iets belangijks over zowel de pastores als over de gemeenschappen. Vooreerst zegt het over de pastores dat ze ervoor kiezen om in hun ambt eerder ‘Paulusfiguur’ dan ‘Petrusfiguur’ te zijn. Petrus was diegene die de gemeenschap leidde, die de beslissingen nam en alles regelde. Paulus daarentegen was diegene die van gemeenschap naar gemeenschap trok. Het waren hierbij de gemeenschappen zelf die de verantwoordelijkheid hadden. Paulus ging er enkel naartoe om te bemoedigen, om te ondersteunen en te enthousiasmeren. Dit is het leiderschap dat ons voor ogen staat. Een dienend leiderschap ten dienste van de verschillende gemeenschappen. De naam ‘Paulusgemeenschappen’ zegt daarnaast ook iets over de gemeenschappen zelf. Het zegt vooreerst dat die gemeenschappen een zekere vorm van zelfstandigheid hebben, zelf de zaken in handen nemen, en dit in de mate van het mogelijke en overeenkomstig de talenten en charisma’s die in de gemeenschap leven. Ook zegt het iets over de verscheidenheid van de gemeenschappen. Er mag en er moet zelfs verschil op zitten. Niet elke gemeenschap moet dezelfde zijn. De ene gemeenschap besteedt misschien meer aandacht aan diakonie, de andere aan liturgie, en ook die liturgie hoeft niet overal dezelfde te zijn. Deze verscheidenheid is juist de rijkdom in onze Brusselse kerk! Ook zijn Paulusgemeenschappen open gemeenschappen: ze staan open naar elkaar, ze staan open naar de wereld, naar de stad, naar de noden van mensen vandaag, en ze staan ook open naar andere (Brusselse) gemeenschappen die niet tot de Paulusgemeenschappen behoren. Dit alles betekent dus dat we stilaan de namen van onze pastorale eenheden achter ons willen laten en in de toekomst vooral willen spreken van de Paulusgemeenschap rond St.-Pieter, de Paulusgemeenschap rond St.-Jozef, de Paulusgemeenschap rond Onze Lieve Vrouw van Goede Bijstand en de Paulusgemeenschap van Onze Lieve Vrouw van Vreugde.
Het afgelopen jaar is er ook ingezet op twee speerpunten in de samenwerking. Enerzijds de communicatie, anderzijds de catechese. Op vlak van communicatie is er ondertussen een gezamenlijke redactieploeg voor de verschillende edities van Kerk en Leven, waarbij er telkens gezocht wordt naar een gemeenschappelijk hoofdartikel, maar met de tijd wordt er gedroomd van een gemeenschappelijke editie van Kerk en Leven, een gezamenlijke website, … Naast communicatie is ook de catechese een belangrijk aandachtspunt. Komend jaar willen we grondig nadenken over hoe we in de toekomst catechese kunnen aanbieden in de Paulusgemeenschappen. Het spreekt daarbij voor zich dat er op vlak van de catechese moet gegroeid worden naar een grotere gemeenschappelijkheid, met het oog op de toekomst. Maar ook de inhoud en de manier van catechese geven moeten misschien meer aangepast worden aan de noden van mensen vandaag. We willen van dit catecheseproject een belangrijk speerpunt maken, en willen het vooral beschouwen als een positief project gericht op de toekomst.
Ook zullen de Paulusgemeenschappen komend werkjaar mogen rekenen op de hulp van ‘Space for Grace’, een platform in België, Nederland en Duitsland, mee ondersteund door het Interdiocesaan Pastoraal Beraad en de KULeuven, dat vernieuwende kerkexperimenten ondersteunt, zowel financieel alsook met het aanbieden van de nodige expertise. Space for Grace ziet in het project van de Paulusgemeenschappen een belangrijke herdenking van wat ambt en gemeenschap is, wat inspirerend kan werken voor andere kerkgemeenschappen in Vlaanderen en België.
Ook kunnen we melden dat twee andere pastorale eenheden beslist hebben om eveneens toe te treden tot de Paulusgemeenschappen: Kleopas (Ganshoren, Koekelberg, Sint-Agatha-Berchem) en Emmaus (Molenbeek) zullen vanaf september eveneens deel uitmaken van de Paulusgemeenschappen, samen met pastor Johan Dobbelaere. Zij worden dus twee nieuwe Paulusgemeenschappen rond de kerk van Sint-Martinus (Ganshoren) en de kerk van de Verrijzenis (Molenbeek). Tenslotte zijn we ook heel blij dat we er vanaf september een jonge kracht bij krijgen. Tijmen Schouws, die eveneens op het vicariaat werkt, zal als pastorale werker in opleiding het pastoresteam vervoegen.
Dit alles is nog niet af, het is een work in progress, maar onder de bezieling van Gods Geest en met het enthousiasme van velen kunnen we op die manier samen bouwen aan een mooie toekomst voor de Nederlandstalige Kerk in Brussel. Hopelijk wil jij ook hieraan meewerken. We hebben jouw steun immers meer dan ooit nodig!
Het pastoresteam van de Paulusgemeenschappen
