Blijven lachen!
In zeven punten stelt prof. De Tavernier vervolgens een aantal dimensies van het samenlevingsklimaat aan de orde, waarbij het werk van Ton Lemaire een inspiratie blijft.
(1) De samenleving verzuurt. Dat merkt hij persoonlijk, bij het jaar na jaar deur aan deur actie voeren voor 11.11.11. Dat is historisch al eerder gebeurd. Zo schreef Huizinga in 1933: “Wij leven in een bezeten tijd. En wij weten het.” En we weten inderdaad dat tijden van verandering, zowel leiden tot fascinering als tot verwarring en zich bedreigd voelen.
(2) Nochtans zou je op het eerste zicht denken dat we een vrolijke tijd beleven. Zelfs serieuze zaken worden verpakt als spelletje of uitdaging. Blijven lachen! is dé boodschap. Maar de obsessie met geluk maakt mensen paradoxaal genoeg ongelukkig. De uiterlijke lach maskeert de onderliggende onzekerheden, stelt ook Ton Lemaire vast.
(3) Ook het verdoezelen van problemen helpt de illusie in standhouden. Bijvoorbeeld zeggen we dan dat het de eigen schuld is indien men arm, ziek of werkloos is. Of we ontkennen dat onze levenswijze schade toebrengt aan het leefklimaat. We zijn ons onvoldoende bewust van onze biofysische condities, van “de schreeuw van de schepping”. Laudato Si besteedt hieraan veel aandacht. Maar ook enkele overzichtelijke statistieken uit het Living Planet Report 2014 tonen overduidelijk aan dat we de grenzen van de draagkracht van de aarde overschrijden.
(4) Vervolgens helpt ook de verdere fragmentisering van het leven niet om een zicht op het geheel te verkrijgen. De zaken worden zo complex dat men paradoxaal genoeg komt tot wegfilteren van de onaangename dingen en tot verregaande simplificatie, die zich uit in oneliners en korte pakkende teksten, bijvoorbeeld: “Make America great again”
(5) Sinds de Verlichting wordt de werkelijkheid benaderd vanuit de rationaliteit, met als middel: meten is weten. Alles wordt gemeten, inclusief de tijd die verpleging mag besteden aan het bed van de patiënt. Alles moet nuttiger, doelmatiger, meetbaarder zijn, zelfs in die mate dat het middel het doel is geworden. Sociale relaties, ethiek, kunst en literatuur kan je niet in dit rationalisatieproeces vatten. Ze botsen dan ook meer en meer met de doorgedreven zakelijkheid.
Uittocht uit Absurdistan?
(6) Tegenover het heersende materialisme groeit verzet, een dissident bewustzijn, dat leidt tot initiatieven ten gunste van kleinschaligheid, herstel van het lokale & rechtvaardige inkomen, en tot een breed vertakte ecologische beweging die strijdt voor het behoud van de rijkdom van de natuur. Op deze punten reikt Laudato Si’ belangrijke spirituele en maatschappelijke inzichten aan. Maar ook het “Planetary Boundaries Concept” is een nieuw paradigma, dat de ontwikkeling van de menselijke samenleving samen brengt met het behoud van een veerkrachtig ecosysteem en steunt op een wetenschappelijke risico-analyse over de door de mens veroorzaakte destabilisering.
(7) Is er dan een uitweg, een uittocht uit Absurdistan? Waarin zit de hoop voor de toekomst? Ook hier geeft Laudato Si een richting aan. We moeten de spiraal van zelfdestructie keren. Paus Franciscus ziet veel lichtpuntjes, en roept ook in persoonlijke ontmoetingen de wereldleiders op om hun verantwoordelijkheid te nemen. “Welke wereldleider wil er nu herinnerd worden als diegene die niet in staat was om klimaatactie te ondernemen, zelfs als de noodzaak en dringendheid niet langer hoeft bewezen te worden?” Verder is het bezoek van paus Franciscus aan Lampedusa een oproep aan Europa om vluchtelingen te verwelkomen, zodat hun eerste ervaring van Europa niet de traumatische ervaring wordt van slapen in de kou op straat, maar van een warme menselijke ontvangst”.
Tot besluit: goed zijn voor alles wat is, maakt het leven de moeite waard. Zo blijft Sint Franciscus het voorbeeld bij uitstek van zorg voor de kwetsbare medemens en van de integrale ecologische zorg, beleefd op een vreugdevolle en authentieke wijze.
Klik hier voor de PPT bij deze lezing.
Klik hier voor een verslag en foto's vanuit de doorboomwerkwinkels en vanuit de keuzewerkwinkels.