Naast de leden van de Gentse bisschopsraad waren ook uitgenodigd: de leden van het vroegere diocesane opvangpunt voior seksueel misbruik, de vertegen- woordigers van het bisdom in het interdiocesane opvangpunt en de leden van het opvolgteam.
Karlijn Demasure die enkele dagen in België verbleef, onder meer om op zaterdag 2 juni te spreken op het forum van het IPB, was te gast. Zij doctoreerde in 2003 over de problematiek van incest en verlegde nadien haar onderzoek naar seksueel misbruik in de Kerk. Ze was professor in Canada aan de Sint-Pauls universiteit in Ottawa. Van 2014 tot 2019 was ze uitvoerend directeur van het Centrum voor Kinderbescherming aan de Gregoriaanse Universiteit in Rome. In 2019 richtte ze op vraag van de Canadese bisschoppen een interdisciplinair centrum op voor bescherming van minderjarigen en kwetsbare personen. Vandaag voert ze een internationaal onderzoek naar de manier waarop de Kerk opnieuw vertrouwen kan winnen.
Zij ziet volgende verschuivingen die er op wijzen dat de Kerk een breder perspectief heeft ontwikkeld op de problematiek van machtsmisbruik, waaronder seksueel misbruik:
1. Van slachtoffer naar getuigen: ze wijst op een veranderde terminologie die duidt op een verandering in de manier waarop men naar ‘slachtoffers’ kijkt: van ‘victims’ (slachtoffers), naar ‘survivors’ (omdat de term ‘slachtoffer’ kwetsbaarheid, passiviteit oproept) over ‘trivers’ (mensen die zichzelf ontplooien, bij ‘overlever’ blijft het misbruik het referentiepunt – Fr: ‘combattants’) naar ‘getuigen (‘témoignaire’): zij willen vooral getuigen van hun kracht.
2. Van minderjarigen naar ‘kwetsbare personen’: niet enkel minderjarigen, maar ook kwetsbare volwassenen, of beter gezegd: mensen die zich, ook al is het tijdelijk, in een kwetsbare positie bevinden. Dit is een belangrijke verandering die werd aangebracht in maart van dit jaar aan het motu proprio ‘Vos Estis Lux Mundi’ van 7 mei 2019. Over andere ‘aanscherpingen’ in de tekst, zie op Kerknet: Paus schept antimisbruikwetgeving aan. Herhaald wordt dat alle bisdommen een punt moeten hebben waar mensen zich kunnen aanmelden. Cijfers tonen aan dat grensoverschrijdend gedrag meer gebeurt met volwassenen.
3. Van daders naar ook ‘cover ups’. Bedoeld wordt aanklachten tegen hiërarchische oversten (bisschoppen e.a.) die beschermend optraden.
4. Niet enkel clerus/religieuzen, maar iedereen (ook leken) met een mandaat. Verplichting tot rapportering.
5. Van seksueel misbruik naar ook spiritueel misbruik: misbruik van gezag en macht in een pastorale context of gebruik van spirituele argumenten.
Spiritueel misbruik lijkt de ‘antichambre’ van seksueel misbruik.
6. Van individuele naar systemische verklaring: drie woorden die vroeger vooral gebruikt werden: ‘zonde’ (dat vroeg om biecht en overplaatsing); ‘ziekte’ (cfr pedofilie: ‘no cure, but control’ – dit is een absolute minderheid, psychiatrische behandeling?); ‘misdaad’ (wanneer het gaat om minderjarigen, naar het gerecht). Dit zijn allemaal individuele verklaringen. Met paus Franciscus komt voor het eerst ook een systemische verklaring: ‘klerikalisme’.
In haar internationaal onderzoek stelt Karlijn de vraag ‘wat is vertrouwen voor u?’ Valt op dat het mensen hun geloof heeft aangetast en met name in priesters en de kerkelijke hiërarchie. Problematisch wordt het wanneer geweigerd wordt om op gelijke voet met leken samen te werken.
Het synodale proces biedt een kans om hieraan te werken.
Er is veel aandacht geweest voor de daders. Zo is het opvolgteam dadergericht. Dat is goed en nodig. Maar is er ook voldoende aandacht geweest voor de slachtoffers? De slachtoffers zijn gehoord en beluisterd door leden van het opvangpunt, hebben erkenning gekregen binnen het wettelijk systeem van de dading. Maar wat met slachtoffers die verdere opvolging en gesprek vragen? Er zijn ook slachtoffers die niets meer te maken willen hebben met de Kerk.
Het is nooit goed wanneer teveel macht geconcentreerd wordt in één persoon. Dat gevaar bedreigt de priester die zich daarin ook kerkrechterlijk gesteund kan weten, maar kan elkeen bedreigen die verantwoordelijkheden cumuleert.
Het is meer dan nodig om te blijven werken aan een verandering van cultuur in een synodale kerk.