'Het woord vooraf' kadert deze twaalfdelige reeks 'Samen groeien naar en nieuw begin'
We zitten vast
|
Lutgarde en Roger (°) zijn al veertig jaar getrouwd. In veel opzichten is het een goed huwelijk. Toch is er iets dat blijft knagen, in die mate dat Lutgarde al vele jaren niet meer met haar man meegaat naar recepties, en ze bijeenkomsten met vrienden steeds meer vermijdt. Het draait immers altijd op hetzelfde uit: hij voert het hoge woord, en Lutgarde zwijgt. Hij werkt aan de universiteit en zij heeft ‘maar’ een administratieve job gedaan, halftijds. Van zodra ze iets zegt, valt hij haar in de rede en verbetert haar. Ze heeft hier al iets over proberen te zeggen maar hij snapt het niet. Ze verwacht niet dat er nog iets zal veranderen, dus moet ze er maar mee leren leven, vindt ze. Maar ze ziet nu al op tegen het feest voor zijn pensionering…
|
Voor veel mensen is vergeven: doen alsof er geen vuiltje aan de lucht is. Zand erover.
Ze doen gewoon verder. Later zijn ze verwonderd wanneer er, ‘uit het niets’, opeens een enorme woede-uitbarsting of een diepe neerslachtigheid komt.
De Canadese priester en psycholoog Monbourquette geloofde niet in deze aanpak. Vergeten is een teken van een slecht geheugen, stelde hij, en heeft weinig of niets te maken met gezonde vergeving. Hij stelt dat je de weg in vergeving niet kunt aanvatten zonder eerst het onrecht stop te zetten of dat toch minstens te proberen. Je kunt niet beginnen dweilen zonder de kraan eerst dicht te draaien. Het onrecht stopzetten doe je op twee manieren.
Je probeert te verhinderen dat de persoon die je onrecht deed dit herhaalt én je zorgt ervoor dat je zelf geen nieuw onrecht toevoegt door het besluit je niet te wreken.
Zonder deze dubbele stap dreigt de weg in vergeving in eindeloze cirkels te lopen. Terwijl je de ene klap nog verwerkt, wordt de volgende al toegediend, door jou of door de ander.
We beginnen deze stap met onszelf. Wat betekent het om je te wreken of niet te wreken? Daarna vragen we ons af hoe je kunt proberen te voorkomen dat de ander het onrecht herhaalt.
Als wraak het laatste woord heeft
Soms denken we dat wraak iets is wat je vooral in films te zien krijgt. Stoere mannen met zwaarden kijken duister in de camera en verzekeren ons dat ze zich gaan wreken. ‘Je wreken’ is echter een universeel, menselijk gegeven, dat we dagelijks aan de keukentafel, op de weg, op school en op elke werkvloer zien gebeuren.
Vanwaar komt deze wraak-reflex? Wanneer er onrecht gebeurt, wordt de harmonie en het evenwicht verstoord. Iemand neemt iets wat hem of haar niet toekomt. Iemand respecteert de waarde en eigenheid van een ander niet. Wraak nemen is dus een poging van het slachtoffer of zijn omgeving om het evenwicht te herstellen. Deze wens om alles terug ‘in balans’ te krijgen is heel menselijk en normaal.
Het probleem bij ‘wraak nemen’ is dat men niet alleen het evenwicht herstelt, maar ook de persoon die gekwetst heeft, wil raken, liefst nog wat harder dan men zelf geraakt is. Verbijsterend snel kan het geweld dan escaleren, in de woonkamer net zo goed als op het terrein van de internationale politiek.
Sara (°) werpt een blik op de klok. Kwart na zes. Hij is te laat voor het avondeten. Alweer. En alweer vond hij het niet nodig om te verwittigen. Straks zou hij wel een goede uitleg hebben. De baas die op het laatste moment binnenkwam, een vergadering die langer uitliep, een telefoon van een lastige klant. Net alsof het haar geen moeite gekost heeft om tegen 17 u. aan de opvang te zijn, en vervolgens op één uur tijd te koken en drie vermoeide kinderen door hun huiswerk te loodsen.
‘Wij beginnen alvast’, roept ze naar de kinderen. ‘Is papa er niet?’, vraagt Luka. ‘Papa is er nooit, papa vindt andere dingen veel belangrijker’, snauwt ze. ‘Belangrijker dan ons?’ vraagt Oona met grote ogen.
|
Hoe kan het anders?
Een eerste stap is dat we er ons van bewust worden hoe ‘wraak’ zich kan vermommen. Natuurlijk herkent iedereen wraak in de vorm van een (hardere) duw teruggeven of een vernietigende opmerking maken. Maar soms werkt ‘wraak’ veel subtieler: de sfeer saboteren door niets meer te zeggen, negatief over iemand spreken tegenover derden (in plaats van het met de persoon zelf te bespreken), het afreageren op een zwakkere derde, of de negativiteit tegen jezelf richten en geen vreugde meer scheppen in het leven, … Iedereen heeft de neiging om zich te wreken, het is door en door menselijk.
Een tweede stap is beseffen wat de gevolgen zijn voor jezelf en de anderen. Wraak is als een brandend stuk hout dat je vasthoudt om degene die je kwetste ermee pijn te doen, maar ondertussen verbrand je jezelf eraan. En dat kan op veel manieren. De wraak rijt de wonde open, die niet kan genezen. Je bent (onbewust) bang voor de weerwraak op jouw wraak. Jouw oordeel over de ander laat je veronderstellen dat de anderen net zo scherp over jou oordelen. Je voelt je schuldig en jouw zelfachting daalt. Je kunt er letterlijk ziek van worden, … ‘Wraak’ en ‘wrokkigheid’ kan het hele gezinsleven, ja, jouw hele leven ontwrichten.
Natuurlijk kan je wrokkige gedachten, het natuurlijke verlangen om lik op stuk te geven niet zomaar laten verdwijnen, maar je kunt er wel voor kiezen om er niets mee te doen en het in gedachten los te laten. Deze derde stap, is een wilsbesluit, het is geen gevoel. Je kunt je kwaad en gefrustreerd voelen en toch besluit je: ‘Ik wreek me niet en ik weiger een rol te spelen in de wraakplannen van iemand anders.’
Is vergeven dan ‘zand erover en verder doen’?
Misschien heb jij, net als veel andere mensen, een hekel aan het woord ‘vergeving’ omdat het soms misbruikt wordt om onrecht toe te dekken. ‘We praten er niet meer over’, stelt de leraar, zonder de pestkop op zijn gedrag aan te spreken. ‘Je moet dat met de mantel der liefde bedekken’, wordt er verkondigd, en wie onrecht gedaan heeft, gaat vrijuit. Onder die mantel der liefde kunnen soms heel erge dingen verstopt zitten.
Jasper (°) was die dag na school meteen naar zijn kamer gelopen. Daar vond zijn mama hem in zijn bed, diep weggekropen in het donsdeken. Hij schokte van het huilen. Pas vele zakdoeken later lukte het Ilse om een kijk te krijgen op wat er precies gebeurd was op school. De leraar was woedend geworden toen Jasper voor de tweede keer zijn pennenzak op de grond had laten vallen. Hij had het raam geopend en de pennenzak, met een nieuwe vulpen erin, naar beneden op de speelplaats gekeild en gezegd dat hij hem maar moest gaan halen en dat hij de volgende keer Jasper zelf naar beneden zou gooien. Iedereen had hem de hele dag uitgelachen. Ilse luisterde en troostte. Toen ze terug beneden was, voelde ze zich droevig en woedend tegelijk. Die leraar wist toch dat Jasper ADHD had? Waarom hem zo erg vernederen? Hij had het al moeilijk genoeg. Ze had zin om meteen naar de directie te stappen. Of een hartig woordje met de leerkracht te spreken.
Maar zou het iets uithalen? Die leraar was zo rad van tong, waarschijnlijk zou hij haar niet eens laten uitspreken. Ze kreeg het toch nooit goed uitgelegd wat ADHD nu precies was. En een gesprek met de directie zou alles misschien alleen maar erger maken. Na een nachtje slecht slapen, waarin ze wel honderd gesprekken in haar hoofd had gevoerd, kwam ze tot een besluit.
Ze zou het zo laten. Soms moest men iets laten passeren. Eerst voelde ze zich opgelucht. Maar ze merkte dat ze in het weekend nog altijd aan het voorval liep te denken…
|
Moet je echt zomaar over je heen laten lopen? Het onrecht zich laten herhalen?
Zeker niet. Er bestaat een andere manier om op onrecht te reageren.
Hierbij richt je je niet op de persoon die je slecht behandeld heeft, maar op wat die persoon heeft gedaan.
Je gaat op zoek naar manieren om dit stop te zetten. Vaak kan dit met een goed gesprek. Soms kan dit door iets aan jezelf te veranderen: meer afstand nemen, je assertiever of minder kwetsbaar opstellen, … Soms is het nodig er een derde, onafhankelijke partij bij te halen, misschien zelfs een vrederechter. Niet reageren op onrecht is vaak een keuze uit angst of gemakzucht, niet uit vergevingsgezindheid. En daar komen we geen stap mee verder.
Niet in alle families worden alle kinderen even graag gezien. Maarten (°) had altijd geweten dat zijn twee zussen de lievelingen waren. Zij waren de goede studenten. Zij hadden de mooie carrières, op hen waren de ouders fier. Maar hij had niet zien aankomen wat er zou gebeuren toen zijn ouders overleden. Hij kon zijn ogen niet geloven toen hij na de begrafenis het ouderlijk huis bezocht. Het was bijna helemaal leeg. Zijn beide zussen hadden alle mooie meubels al verdeeld onder elkaar. Hij voelde zich zo gekwetst dat hij geen zin had om hier ruzie over te maken. En tegelijk besefte hij dat hij hier stappen moest zetten: voor zichzelf en zijn gezin, en eigenlijk ook voor zijn zussen, zodat zij zouden beseffen dat dit gedrag niet goed was.
Een paar pogingen tot een open gesprek haalden niets uit. Het was een gigantische stap voor Maarten om uiteindelijk naar de vrederechter te stappen, maar hij had er later geen spijt van. Niet alleen werd hij in zijn gelijk gesteld, wat hem meer deugd deed dan hij voor mogelijk had gehouden, maar ook was er – alhoewel de relatie nadien verre van beter was – toch een zeker respect gekomen van zijn zussen uit, respect dat er voordien totaal niet was geweest.
|
Het verschil tussen ‘wraak nemen’ en ‘het onrecht dat de ander je aandoet stopzetten’
In de praktijk is het niet altijd gemakkelijk om het onderscheid te maken tussen deze twee bewegingen van eenzelfde stap. Stel je een einde aan het onrecht wanneer je jouw partner die steeds zonder verwittigen te laat is een kom koude soep voorschotelt of ben je dan wraak aan het nemen? Is niet meer willen samenwerken met iemand die je telkens opnieuw vernedert een einde stellen aan het onrecht of is het een wrokkige houding?
Een paar eenvoudige vragen helpen je om binnen jezelf dit onderscheid te maken.
Heeft mijn houding/actie de relatie positief beïnvloed?
Heeft het de situatie positief beïnvloed?
Hoe voel ik mij nu t.o.v. de persoon die me niet goed behandelde? Kan ik die persoon oprecht het beste toewensen?
Kan ik wat er gebeurd is emotioneel loslaten, eens het gesprek of de actie achter de rug is, of blijf ik het herkauwen en/of zinnen op wraak?
Als je al deze vragen bevestigend kunt beantwoorden, ben je beslist bezig met het onrecht stop te zetten.
|
STAP 1 IN EEN NOTENDOP
- Besluit je niet te wreken: niet op de persoon die je kwetste, niet op derden en niet op jezelf.
- Onderneem stappen om het onrecht dat de ander je aandeed stop te zetten.
- Stel bij deze stappen altijd het welzijn van alle betrokkenen voorop.
|
STAP 1 IN JOUW GEZIN
Leer de vele gezichten van ‘zich wreken’ kennen en herkennen, bij jezelf en je gezinsgenoten. Praat over ‘wrokkige gevoelens’ en ‘wraak nemen’, laat daar geen taboe op rusten. Wie neemt wraak door zich terug te trekken en te mokken? Wie door iets lelijks te zeggen of iets stuk te maken? Wie geeft de hond een tik? Wrokkigheid is net zo aanwezig in een gezin als een verkoudheid in volle wintertijd. Het geeft geen zin dit te ontkennen, wel integendeel, we zorgen voor een behandeling en willen genezen! Neem samen het besluit om de sfeer in jullie gezin niet te laten verzuren door wrokkige gedachten en daden.
Misschien kun je hier samen een symbool voor zoeken of een bordje maken: ‘Vrede in dit huis, geen wrok!’ of ‘Hoera: vandaag vrij van wrok! ’of ‘Wij houden wrok buiten!’
Wees zelf rechtvaardig. Is er onrecht in jouw gezin? Ook klein onrecht dat zich telkens herhaalt (zoals de taakverdeling met de partner of het jongste kind dat steeds gelijk krijgt) kan schade aanrichten. Aarzel niet om het onrecht stop te zetten. Doe dit op een rustige en kordate manier. Laat gemakzucht of angst voor conflicten de rechtvaardigheid in het gezin niet ondermijnen.
|
Goed om te weten
Naar de volgende stap: Je gekwetstheid en innerlijke armoede erkennen
|
Heb je deugd van dit vergevingstraject en/of wil je je waardering voor dit aanbod uiten
door onze werking financieel te steunen?
Van harte dank hiervoor!
Bekijk de mogelijkheden
|
