Het was al in september 2014 aangekondigd, maar vanaf het begin van volgende advent (26-27 november 2016) wordt de nieuwe versie van het Onzevader echt in gebruik genomen: in Vlaanderen én in Nederland zal de katholieke Kerk voortaan dezelfde woorden gebruiken om het Gebed van de Heer te bidden. Het ontbreekt niet aan reacties - positieve én negatieve - op dit nieuwe gemeenschappelijke Onzevader. Dat was ook te verwachten bij de wijziging van zo’n vertrouwd en wijdverspreid gebed. We zetten nog eens op een rijtje waarom en hoe de nieuwe tekst er gekomen is, en we nodigen uit de overgang te zien als een kans om onze gebedspraktijk van het Onzevader te verdiepen en op te frissen.
Waarom een nieuwe tekst?
Bij de liturgievernieuwing na Vaticanum II is de katholieke Kerk in Vlaanderen en Nederland er niet in geslaagd om tot één gezamenlijke vertaling van het Onzevader te komen. Verschillende pogingen daartoe bleven zonder resultaat. In 1976 kwam er wel een oecumenische vertaling tot stand, maar deze versie kende – zeker in Vlaanderen – geen grote verspreiding. Voor mensen uit de Franse, Engelstalige of Spaanstalige wereld is het moeilijk te begrijpen waarom zelfs de katholieken uit twee piepkleine landjes er niet in slagen om hét gebed van de christenen samen te bidden … In de voorbije decennia dook regelmatig de vraag op om het Onzevader met dezelfde woorden te kunnen bidden, maar het bleef bij een verlangen.
Aanleiding om het dossier weer op te nemen was de oprichting, in 2009, van een gemengde vertaalcommissie, met vertegenwoordigers uit Nederland en Vlaanderen. Deze groep kreeg de opdracht om de uitgave voor te bereiden van de derde editie van het Romeins missaal van 2002, en om de vertaling te herzien van de teksten die vandaag in de eucharistie gebruikt worden. Omdat het Onzevader daar een belangrijke plaats heeft, kwam de kwestie van een gemeenschappelijke versie van het Onzevader vrij snel opnieuw op tafel.
Hoe ging het in zijn werk?
De gemengde commissie vroeg aan twee exegeten een eerste voorstel uit te werken. Het uitgangspunt daarbij was om wat gemeenschappelijk was in beide landen zoveel mogelijk te behouden. Op basis van hun advies kwam de commissie vrij snel tot een consensus over een nieuwe versie, waarbij de wijzigingen evenredig over Vlaanderen en Nederland waren verdeeld. Eén belangrijke inhoudelijke wijziging werd nog toegevoegd, namelijk die van de voorlaatste bede: en leid ons niet in bekoring. De term bekoring wordt in het huidige taalgebruik vooral geassocieerd met aanlokkelijkheid, aantrekkelijkheid of verleiding. En dat zorgt gemakkelijk voor een verkeerd begrip van deze bede. Het Griekse woord peirasmos wordt echter in de recente Bijbelvertalingen meestal vertaald met beproeving. Daarom legde de commissie aan alle bisschoppen de vraag voor of zij konden instemmen met de vertaling: en breng ons niet in beproeving. Zowel de Nederlandse als de Vlaamse bisschoppen hebben na discussie het voorstel van de gemengde commissie goedgekeurd. Daarna volgde ook de goedkeuring door de Romeinse Congregatie.
Hoe het nieuwe Onzevader leren kennen?
Liturgische teksten wijzigen is een delicate operatie, zeker als het gaat om een kerngebed als het Onzevader. Het zal ongetwijfeld tijd vragen om de nieuwe versie van het Onzevader in de persoonlijke gebedspraktijk te laten binnensijpelen. Zoals de omschakeling van Belgische frank naar euro het gemakkelijkst door kinderen en jongeren werd opgepikt, zo zal het allicht ook gaan met het nieuwe Onzevader. Vanaf september zullen vele kinderen in de lagere school de nieuwe versie van het gebed aanleren. Maar hoe het Onzevader bekend maken bij de volwassenen?
De bisschoppenconferentie biedt, in samenwerking met de uitgeverij Halewijn, de organisatie Kerk in Nood en de liturgische centra, enkele hulpmiddelen aan:
- Er is een kleine, mooie gebedskaart met de tekst van het Onzevader, die vanaf september op meer dan één miljoen exemplaren gratis wordt verspreid.
- Op de gelegenheidswebsite www.nieuwonzevader.be vinden koren en voorgangers onder meer de partituren en geluidsopnames van de nieuwe toonzetting, die Peter Pieters componeerde. Een nieuwe melodie zal ongetwijfeld helpen om de nieuwe tekst zonder fouten aan te leren. Je vindt er ook alle praktische informatie, getuigenissen en linken naar plaatselijke initiatieven om het nieuwe Onzevader bekend te maken.
- De uitgeverij Halewijn publiceert de vertaling van een boeiend en inhoudelijk rijk commentaar bij het Onzevader, van de Duitse exegeet Gerhard Lohfink. Achteraan vind je suggesties en verwerkingsvragen om met de inhoud van dit boekje in een leesgroep aan de slag te gaan.
- Ten slotte is er ook een beknopte brochure, met een eenvoudige catechese over de betekenis van het Onzevader. Deze tekst kan dienstdoen voor al wie anderen wil laten kennis maken met de betekenis van de verschillende beden van het Onzevader.
De grote uitdaging: het Onzevader bidden!
Het is de bedoeling dat vanaf het eerste weekend van de komende advent (26-27 november 2016) in alle liturgische vieringen de nieuwe versie van het Onzevader wordt gebruikt. Het zal belangrijk zijn om via de plaatselijke informatiekanalen mensen daarop voor te bereiden.
Zullen de genoemde hulpmiddelen voldoende zijn om het nieuwe Onzevader echt ingang te doen vinden? Natuurlijk niet. Ze kunnen enkel een eerste aanzet geven. Alles hangt af van de goede wil en de kerkelijke zin van de pastorale verantwoordelijken én de gelovigen. Als we het nieuwe Onzevader zien als een probleem of verspilde energie, dan zal de invoering ervan geen succes worden. Maar we kunnen de invoering van het gemeenschappelijke Onzevader ook zien als een kans om stil te staan bij de waarde en de betekenis ervan. Het zou mooi zijn als de nieuwe tekst ons kan brengen tot een nieuwe, frisse kijk op het gebed dat Jezus ons gegeven heeft. Het zou mooi zijn als vele mensen de komende maanden opnieuw of voor het eerst de kracht en de schoonheid van het Onzevader kunnen ontdekken. Laten we voor dat laatste gaan!
Joris Polfliet, algemeen secretaris van de Interdiocesane Commissie voor Liturgie (ICL)
Reacties
Om reacties te zien en te reageren op dit artikel moet je je eerst even aanmelden via het menu bovenaan. Tot gauw.