Aswoensdag: de eerste dag van de veertigdagentijd
Een dag van bezinning
Aswoensdag valt veertig dagen voor Pasen, de zondagen niet meegerekend. ‘As’ in het woord verwijst naar het ritueel op die dag waarbij de priester een kruisje van as geeft op het voorhoofd van de gelovigen. Dit gebruik doet hen extra bezinnen over de vergankelijkheid van het leven en over wat in het leven echt belangrijk is vanuit de woorden van Jezus.
Kerkgeschiedenis
In de 7e eeuw kwamen de christenen die in het openbaar gezondigd hadden, op Aswoensdag samen in de kerk. Daar bereidden ze zich voor op veertig dagen boete. Die zondaars werden met as bestrooid, wat hen hen tot boetelingen maakte. Met dit 'as' drukten ze hun berouw uit over hun vroegere levenswijze. Vanaf dat moment mochten ze alleen nog achteraan in de kerk komen. Na de lezing uit het evangelie, voor de eigenlijke dienst moesten ze de kerk verlaten.
Tegen het einde van de 11e eeuw namen alle gelovigen deze boeteritus over. Het koor van de kerk werd dan afgesloten met een paars of zwart ‘hongerdoek’, een doek dat alleen dan werd opgehangen en deed denken aan de honger die men toen kende wegens het vasten in die periode.
Gebruiken
Aswoensdag is de eerste vastendag van de veertigdagentijd. Doorgaans wordt het middageten een sobere maaltijd. Heel wat christenen eten dan vis of eieren in plaats van vlees. De tweede dag waarop gevast wordt, is Goede Vrijdag. Wie op Aswoensdag naar de kerk gaat, krijgt op zijn voorhoofd een kruisje van as. Die as is wat overblijft van de palmtakjes van het vorig jaar die de priester of de koster verbrand hebben. Sommige gelovigen proberen zo’n askruisje de hele dag op hun voorhoofd te laten staan. In sommige parochies wordt geen kruisje op het voorhoofd getekend, maar moet men zich vooroverbuigen zodat de priester wat as over het hoofd kan strooien.
Symbool: askruisje
Men spreekt van een symbool, wanneer verschillende betekenissen in één beeld vervat zijn. Bij het verbranden van de palmtakjes van het vorig jaar, legt de priester de nadruk op het kwade in het leven van de gelovige (= zondigheid) dat moet worden verbrand. Dat is de bekering (= anders leven) waartoe christenen telkens worden uitgenodigd. Tijdens een asviering staat men even stil bij de dood, om nadien voluit aandacht te hebben voor de kansen om een nieuw leven (= vruchtbaarheid) op te bouwen.
As...
Verwijst naar dood ... Wie papier of hout verbrandt, krijgt as, een levenloos hoopje stof. Als de priester een kruisje met as (= askruisje) geeft, kan hij zeggen: 'Bedenk dat gij van stof zijt en tot het stof der aarde zult wederkeren.' Deze uitspraak confronteert de gelovige met zijn beperktheid en zijn stoffelijkheid …
... en zo naar zondigheid Omdat in de Bijbel 'dood' ook betekent: 'niet voluit leven’, ‘niet met je hart bij God zijn’, verwijst as naar 'zondigheid'.
Verwijst naar vruchtbaarheid ... Boeren in derdewereldlanden verbranden stukken bos zodat die grond een betere oogst zou opleveren. Ook in onze streken verbrandde men vroeger de stoppels van het koren op het veld, want as maakt de grond vruchtbaarder.
... en zo naar een vruchtbaar leven. Een askruisje roept op om een leven te leiden dat vruchten geeft. Daarvoor inspireren christenen zich op het evangelie. Veertig dagen willen ze zich daarover extra bezinnen.
Verwijst naar reiniging ... As heeft de kracht om schoon te maken, te reinigen. Zo gebruiken jeugdbewegingen as vermengd met water als schuurmiddel om zwartgeblakerde kookpotten schoon te maken. Ook het glas van een kachel wordt gemakkelijk schoon, wanneer men een vochtige spons in het koude as van de vorige verbranding duwt en daarmee over het vuile glas wrijft.
...en zo naar nieuw leven Zo verwijst het askruisje naar een keerpunt in het leven, naar bekering. Daarom zeggen sommige priesters bij het geven van een askruisje: 'Bekeer u en geloof in de Blijde Boodschap.'
...kruisje
Het kruis is voor christenen het symbool van dood, én van leven, want doorheen de dood is Jezus het eeuwig leven binnengegaan. Met het as van de palmtakjes van het vorig jaar (gebruik dat in de 14e eeuw ontstaan is), maakt de priester een kruisje op het voorhoofd, waarmee christenen willen zeggen dat ze wensen te leven zoals Jezus dat heeft gedaan.
Vragen van kinderen
Hoezo, as-woensdag? - Karel, 14 jaar (Samuel, uitgeverij Averbode, 2000, nr 6, p. 2)
Op Aswoensdag, de eerste dag van de vasten, krijgen christenen in de kerk een askruisje op hun voorhoofd. Die as is wat overblijft van het vuur dat de priester of de koster heeft gemaakt van de palmtakjes van het vorige jaar. Zo'n kruisje van as doet christenen er niet alleen aan herinneren dat ze sterfelijk zijn, dat er ooit een einde komt aan hun leven, maar ook dat ze vaak zondig zijn: tekort komen tegenover hun medemens en tegenover God. Maar hoe dood assen ook kunnen zijn, ze maken de grond erg vruchtbaar. Dat weten de boeren die in derde wereldlanden stukken bos verbranden omdat dat een beter grond oplevert en dus een betere oogst. Zo roept het askruisje op om een leven te leiden dat vruchten geeft. Daarvoor inspireren christenen zich aan het evangelie. Veertig dagen lang willen ze zich hierover extra bezinnen. Jij ook?
Een askruisje, wat is dat eigenlijk? - Elisabeth, 11 jaar (C.LETERME in Samuel, uitgeverij Averbode, 2004, nr 6, p. 2)
Op de eerste dag van de veertigdagentijd, op Aswoensdag, krijgen christenen een askruisje. De priester maakt het kruisje op hun voorhoofd met as van de palmtakjes van het voorbije jaar. In het begin van de veertigdagentijd herinnert dit gebruik ons eraan dat er in het leven van de mens vele dingen zijn die helemaal niet zo belangrijk zijn. Ze zijn te vergelijken met as, met stof. Ze verwarmen niet en geven geen licht. Je blaast er even over en alles is weg. Sommige priesters zeggen bij het geven van zo'n askruisje: 'Bekeer u en geloof in de blijde boodschap.' Daarmee bedoelen ze: 'Blijf niet staan bij wat oppervlakkig is en weg te blazen is. Geef al je aandacht aan die dingen die echt belangrijk zijn in het leven, zoals vriendschap en liefde.' Veertig dagen lang hebben christenen de tijd om hierover na te denken, ter voorbereiding van het grote feest van Pasen. De avond voor Pasen, op Stille Zaterdag, wordt dan op het plein voor de kerk een vuur aangestoken. Dit vuur is het symbool van de verrezen Christus, de overwinnaar van het leven op de dood, en alles wat dood maakt
Bijbel in 1000 seconden
C. Leterme
