Zinzorg Thuis: vanwaar en waarom?
Christenen bezoeken vaak op eigen initiatief zieke/eenzame/kwetsbare medemensen vanuit de beleving van hun geloof. Verschillende organisaties doen aan ziekenbezoek. Vele pastorale zones hebben hun bezoekersgroepen of buurtwerkers die eenzame, zieke mensen thuis of in het ziekenhuis opzoeken. Ook op vraag van familieleden gaan vrijwilligers op bezoek voor een praatje, het nabij zijn, waken en/of bidden bij een zwaar zieke of stervende mens thuis. De communie wordt aan huis gebracht. Op die manier wordt de relatie tussen de zieke medemens, Christus en de geloofsgemeenschap beklemtoond.
Spirituele en pastorale zorg voor de kwetsbare/zieke medemens is één van de kernopdrachten van onze evangelische bewogenheid. Zoals Christus van het kruis kwam om de medemens te omarmen, zo willen wij als Christenen de mens in zowel zijn kracht als zijn kwetsbaarheid blijvend nabij zijn. Aandacht voor de kwetsbare/zieke medemens blijft daarom een prioriteit.
In dit kader trachten we een Zinzorg-Thuis-project op te zetten voor bezoeken in de pastorale zone na ontslag van de kwetsbare medemens uit ziekenhuizen, revalidatiecentra, centra voor kortverblijf... De opnameduur wordt immers steeds korter. Mensen zijn bijgevolg meer ziek thuis, en soms ernstiger dan vroeger. Ook in de geestelijke gezondheidszorg verschuift het accent van opname vaak naar een vorm van begeleid wonen. Dit fenomeen houdt in dat een bezoek in het ziekenhuis verschuift naar een thuisbezoek. In de zorg voor de kwetsbare medemens kiezen pastorale zones daarom om deze personen thuis te bezoeken. In het ziekenhuis is er gewoonlijk een pastorale dienst die deze bezoeken ter harte kan nemen.
Een tweede beweegreden om spirituele en pastorale thuiszorg op te starten, is de vermaatschappelijking van de zorg. Steeds meer mensen worden aangespoord om langer thuis te blijven, ook op oudere leeftijd. Eenzaamheid volstaat niet langer om te worden opgenomen in een woonzorgcentrum. Thuiszorg heeft ook budgettaire consequenties. Het rugzakje van de zorgontvanger wordt almaar meer uitgehold. Door de vrijwilligerswerking kunnen we de huisbezoeken gratis houden, waardoor de spirituele en pastorale thuiszorg toegankelijk blijft.
Een eerste project: Leuven
In het pilootproject richten we ons voornamelijk op personen in Leuven en omgeving die na een ziekenhuisopname, revalidatieperiode of kortverblijf weer naar huis keren. Indien er prioriteiten gesteld moeten worden, willen we binnen deze doelgroep voorrang geven aan personen met een oncologische problematiek, patiënten uit de geriatrie en personen met een palliatief zorgprofiel.
Het basisidee blijft wel: vanuit de idee en de overtuiging dat elke mens kwetsbaar is en zorg verdient, wil het project openstaan voor iedereen die om spirituele en pastorale thuiszorg vraagt. Dit kan onder meer gaan om vragen/bezorgdheden over eenzaamheid, zorgafhankelijkheid, revalidatie…
Personen buiten Leuven en omgeving, maar opgenomen in de Leuvense zorginstellingen, kunnen worden gegidst naar een Zinzorg-thuis-project in hun eigen buurt of naar de lokale ziekenzorgwerking.
Er werd in de pastorale zone een lokale coördinator aangesteld die het Zinzorg-Thuis-project van nabij opvolgt. Deze persoon vervult de brugfunctie tussen de zorginstelling, de te bezoeken persoon (zinzoeker) en de vrijwilliger (zingever) die de bezoeken ter harte zal nemen. Na een eerste - vaak telefonisch - contact met de patiënt/zinzoeker/familie zal er een concreet kennismakingsbezoek gepland worden. Van hieruit zal de vrijwilliger zelf de verdere bezoeken regelen, zowel op gebied van duurtijd als intensiteit. De lokale coördinator neemt regelmatig contact op met de vrijwilligers om te polsen naar het verloop van de gesprekken (zonder in te gaan op de inhoud van de gesprekken) en de draagkracht van de vrijwilligers.
Het Zinzorg-Thuis-project kan maar slagen mits een goede samenwerking tussen de zorginstellingen en de pastorale zone. De kwetsbare/zieke medemens keert immers na een opname in een zorginstelling weer terug naar de pastorale zone waarin hij/zij woont en waar het huisbezoek kan plaatsvinden. Omgekeerd zijn de leden van een pastorale zone vaak actief als vrijwilliger in een zorginstelling of bezoeken ze de zorgontvanger in de zorginstelling. Op die manier kan er kruisbestuiving ontstaan, zowel op gebied van kennis en ervaring als op gebied van ontmoeting en netwerking.
Maar ook de vrijwilliger die op bezoek gaat, verdient ondersteuning!
Het Zinzorg-Thuis-project wordt in eerste instantie uitgevoerd door een groep vrijwilligers die specifiek gekozen hebben om de kwetsbare/zieke medemens te bezoeken. Ze worden gegidst door de lokale coördinator die hen met concrete personen in contact brengt. De vrijwilligers regelen zelf in samenspraak met de bezochte persoon/familie de duurtijd en de intensiteit van de bezoeken. Het is belangrijk voor ogen te houden dat de vrijwilligers enkel de eerstelijnsgesprekken voeren en, indien nodig, contact opnemen met de lokale coördinator om de nood of de wens van een professioneel zorgverlener aan te kaarten. De eindverantwoordelijkheid van spirituele en pastorale thuiszorg mag nooit bij de betrokken vrijwilliger liggen.
De vrijwilligersgroep zal een basisopleiding krijgen in de pastorale gespreksvoering en in de presentiebenadering aan de hand van de Spiritwijzer en zal regelmatig samenkomen voor ontmoeting en bijscholing. De coördinator en het team Caritas in het vicariaat zijn op hun beurt een luisterend oor voor de vrijwilliger.
Wat bieden we de vrijwilliger aan?
1/ Vorming
Presentiebenadering
De presentietheorie of presentiebenadering is een methodiek die ontwikkeld werd bij onze noorderburen, zij het vanuit het buurtpastoraat. Ze is echter overal toepasbaar en benadert de patiënt/cliënt/bewoner vanuit zijn of haar eigen leef- en gevoelswereld. De presentiewerker handelt vanuit een open aandacht, zonder agenda en zoekt aansluiting bij de steeds veranderende situatie of opgave. Ruimte, tijd en geduld, laten zijn zonder oordeel… het zijn kernwoorden van een werkwijze die zowel de zorgvrager als de zorgontvanger meer zelfsturing en werkvreugde schenkt.
Spiritwijzer thuiszorg
De vrijwilligersgroep zal een initiatie krijgen in de pastorale gespreksvoering. Aangezien de gespreksvoering zich situeert op het domein van de eerstelijnszorg, zal er gewerkt worden vanuit de Spiritwijzer. Concreet kunnen de vrijwilligers aan de hand van verschillende werkvormen kennismaken met de spirituele noden en kansen van de zorgontvangers. Verschillende Spiritwijzers kunnen hierbij als basis fungeren, maar over het algemeen zullen we vooral werken met de Spiritwijzer voor de thuiszorg en deze voor de geestelijke Gezondheidszorg.
Uitwisseling en ontmoeting
Naast de basisopleiding is het van belang om op regelmatige tijdstippen de vrijwilligers samen te brengen om uit te wisselen en om elkaar te ondersteunen. Het is wenselijk dat de intervisie wordt opgebouwd aan de hand van thema’s waarmee de vrijwilligers in de gesprekken met de personen te maken krijgen of kunnen krijgen (onmacht, lijden, kwetsbaarheid, familiale gevoeligheden, stervensbegeleiding…).
2/ Verzekering
De vrijwilligers genieten een verzekering voor zowel lichamelijke en materiële schade, als burgerlijke aansprakelijkheid. Dit document moet voor het eerste huisbezoek ondertekend worden.
Wat met de privacy van de cliënt (zinzoeker)?
De toestemming tot huisbezoek in het kader van Zinzorg Thuis kan gegeven worden, na opname in een ziekenhuis, aan het multidisciplinaire zorgteam, de sociale of de pastorale dienst in de zorginstelling. Ook de huisarts of thuisverpleegkundige kan een cliënt of zinzoeker doorverwijzen.
Voorts is het wenselijk dat bij een eerste huisbezoek een specifiek registratiedocument voorzien wordt voor de vrijwilligers die vanuit de eerstelijnszorg de gespreksvoering thuis zullen doen. Vanuit dit document kunnen ze de gesprekken verder opvolgen en indien nodig of wenselijk doorgeven aan de tweedelijns spirituele en pastorale zorg (vraag tot ziekenzegening/ziekenzalving, vraag tot biechtgesprek,…). Belangrijk hierbij is dat de zorgontvanger hiertoe schriftelijke toestemming verleent.
Voel jij je geroepen om het vrijwilligersteam in de regio Leuven te versterken? Je bent meer dan welkom!
Neem gerust vrijblijvend contact op met coördinator Marc Michiels via marc.michiels7@telenet.be, 0476 96 20 87 of met vicariaatsmedewerker Robin Bovy via robin.bovy@vlbm.be, 0496 85 35 24.