Zusters en broeders, beste vrienden, we staan met het evangelie van vandaag de dag voor Martha en Maria, de zussen van Lazarus, die in Bethanië de bevriende familie van Jezus zijn. Maar vandaag zou ik bijna zeggen: arme Martha en Maria! Ze worden sindsdien zo vaak op de verkeerde manier tegen elkaar uitgespeeld! Maar het is voor ons goed dat we ze tijdens onze bedevaart ontmoeten. Hoe vaak strijden Martha en Maria niet om de juiste plaats in ons eigen leven, vooral als we verantwoordelijkheden dragen (professioneel, sociaal…) of zorgen hebben als ouder, of zieke of ziekenverzorger, of om zoveel andere redenen. We voelen ons wel verplicht om Martha te zijn. En nu krijgt Martha het verwijt dat ze niet contemplatief, niet biddend genoeg is! Maria krijgt van haar eigen zus het verwijt dat ze lui is, in plaats van de handen uit de mouwen te steken! Alsof luisteren naar het Woord en bidden onverenigbaar zijn met werken.
Wat moeten we nu kiezen: contemplatie of actie? Bidden of werken?
Maar als we de tekst goed lezen, wordt de ijverige Martha dan echt veroordeeld? Laat ons niet te snel denken dat we de boodschap goed begrepen hebben. Om het evangelie goed te verstaan geeft de liturgie ons iedere zondag de eerste lezing als een sleutel om de tekst te begrijpen. Dat is meestal een passage uit het Oude Testament die een licht werpt op de evangelielezing en die ons helpt om het evangelie op de juiste manier te interpreteren. Vandaag lezen we de prachtige ontmoeting tussen Abraham en de Heer (de Heer die eigenlijk meervoud is, nl. drie personen, wat Roublev in zijn heel gekende icoon over de H. Drievuldigheid zo geniaal heeft weergegeven). Deze morgen gaat het om de persoon van Abraham. Zoals Martha heeft ook Abraham nogal wat te doen! Hij organiseert onmiddellijk het onthaal op zijn oosters, met toespraken, veel dienstbetoon, eten en drinken. M.a.w. vanuit het verhaal van Abraham begrijpen we dat het werken van Martha het probleem niet is! Ook Abraham is geweldig in de weer en hij wordt ons als goed voorbeeld gegeven.
Wat is het verschil tussen Abraham en Martha? We zien het uitgedrukt in een uitdrukking die tweemaal gebruikt wordt over Martha. De eerste keer luidt het: "Martha was met veel dingen bezig...". Ze was een beetje aan het rondrennen, van het ene naar het andere. Ze had het niet alleen druk. Ze deed ook druk. Eigenlijk had ze geen tijd om zich met de persoon van haar gast bezig te houden. Ze was niet alleen actief. Ze verviel in activisme (Martha is een personage dat we vaak terugvinden vandaag, in onze moderne maatschappij). Dit is waar Jezus op wijst: "Martha, Martha... je bent met veel dingen bezig". Hier horen we dezelfde woorden voor de tweede keer. Met veel dingen bezig zijn zouden we kunnen vertalen door gejaagd zijn... Het is niet de deugd van werkzaamheid! Spiritueel is het eerder een drift, een vorm van onvrijheid. Eigenlijk is Martha meer bezig met haar eigen activiteiten – dus met zichzelf – in plaats van met haar gast. En wat verwacht Jezus eigenlijk van haar?
Wij kunnen ons dezelfde vraag stellen: wat verwacht mijn gemeenschap, wat verwachten mijn huisgenoten, mijn medewerkers, wat verwacht God eigenlijk van mij?
Daarin heeft Maria (de zuster van Martha) inderdaad het betere deel gekozen: zij is aanwezig, zij luistert, zij ontvangt Jezus die tot haar spreekt. Wij begrijpen uit het Evangelie dat Maria niet druk doet, dat wil zeggen afgeleid, heen en weer geslingerd wordt tussen verschillende bezigheden. Integendeel, zij is "gecentreerd", geconcentreerd op het enige dat op dit moment telt. Ze is niet "geagiteerd". Ze vindt haar stabiliteit in haar openheid voor de aanwezigheid van Jezus. En misschien is dit wel het criterium voor onze eigen activiteiten: worden ze gedaan met de bedoeling om de “wil van de Heer” te doen? Ik leg daarbij de nadruk op het woord 'Heer', meer dan op 'wil'... omdat het in de eerste plaats om Hem gaat, meer dan om de dingen die gedaan moeten worden!
Dan bewaren wij onze innerlijke rust, omdat wij op het ritme van de Geest leven. Maar als we gedomineerd worden door de dingen die gedaan moeten worden, komen we in de stress. We zijn dan als het ware van onszelf beroofd. We leven niet meer vanuit ons 'centrum', vanuit ons hart.
Abraham verbindt de twee dimensies perfect: hij handelt, maar houdt zich alleen vooral bezig met het verwelkomen van zijn gasten. Dit is wat hem tegelijkertijd zijn impuls en zijn openheid geeft. Het opent voor hem een toekomst en verzekert hem vruchtbaarheid. De oude Abraham is nog jong, niet in jaren, maar van hart.
Ik laat graag nog opmerken dat in het evangelie van Lucas het verhaal van de Barmhartige Samaritaan net voorafgaat aan de ontmoeting tussen Jezus, Martha en Maria. In dat verhaal komt het er wél op aan om te handelen. Het probleem is dus niet: handelen of bidden? Maar eerder wat moet ik nu doen om Gods wil te doen: nu handelen of nu bidden? In Lourdes zien we ook die twee dimensies. Hier lopen nogal wat mensen rond die met van alles bezig zijn om de bedevaarders, om de zieken, te ontvangen en te verzorgen. Zij zijn Barmhartige Samaritaan. Maar de bedevaarders worden uitgenodigd om enkele dagen helemaal bij Maria te zijn. Met andere woorden: geen concurrentie tussen actie en contemplatie.
Eerder leven vanuit het centrum van ons hart en zo de andere als persoon te ontmoeten, in plaats van hem/haar ondergeschikt te maken aan ons doen (ik zou kunnen zeggen: ons “gedoe”). Geen agitatie, geen drukdoenerij. Maar voortdurende luisterbereidheid en aandacht voor de persoon.
Beste vrienden, zowel Maria als Bernadette zijn voor ons prachtige voorbeelden van evenwicht tussen handelen en bidden. Waar vonden ze dat evenwicht, tenzij in hun gericht zijn op Gods wil, op het evangelie, op de persoon van Jezus?
In deze eucharistieviering is Jezus onze gast. Al onze vruchtbaarheid komt van hem.