Vijftig dagen na Pasen viert de kerk Pinksteren: de Heilige Geest vuurt ons aan om kerk te zijn, ook vandaag.
Joodse wortels
Oorspronkelijk was het joodse pinksterfeest een oogstfeest. Zeven weken na Pasen offerden de joden de eerstelingen van de oogst als dank voor het land dat God hen had gegeven.
Toen de tempel er niet meer was en de meerderheid van de joden niet meer leefde in het beloofde land, kreeg het pinksterfeest een nieuwe betekenis. Voortaan herdacht men op Pinksteren hoe God het joodse volk op zijn tocht door de woestijn nabij de Sinaï de Wet schonk: woorden die wegen wijzen.
Wat er ook van zij, met Pinksteren herdenken de joden dankbaar hoe God zijn volk in leven houdt hetzij door de gave van de oogst, hetzij door de gave van de Wet.
Het christelijk pinksterfeest wil in het verlengde van het joodse pinksterfeest een dankfeest zijn om de gave van de Heilige Geest, die alles in herinnering brengt wat Jezus ons heeft voorgeleefd en ons zendt om wereldwijd kerk te zijn.
Beelden van de Heilige Geest
De Heilige Geest is moeilijk te vatten. Zijn aanwezigheid is enkel af te leiden uit de vruchten die Hij tot stand brengt: vreugde, vrede, geduld, vriendelijkheid, zachtmoedigheid, … (Gal 5, 22-23).
De Schrift gebruikt twee treffende beelden om de werking van de Heilige Geest te beschrijven: wind en vuur. Als wind zet Hij alles in beweging. Als vuur is Hij niet te bedwingen.
Het feest van Pinksteren wordt uitgewerkt als de tegenpool van het verhaal van Babel (Gn 11, 1-9). Waar mensen de plaats willen innemen van God, gesymboliseerd door het plan een toren te bouwen die reikt tot in de hemel, ontstaat verdeeldheid, gesymboliseerd door de Babelse taalverwarring. Waar mensen daarentegen zich laten leiden door de Geest, groeit eenheid en verbondenheid: kerk op de adem van de Geest.
Het belang van het pinksterfeest
Pinksteren herinnert eraan dat de kerk geen menselijke organisatie is, maar het werk van de Heilige Geest. Het is de Heilige Geest die mensen in beweging zet en aanzet om binnen de gemeenschap van de kerk het Jezus-verhaal verder te zetten en uit te dragen. Niet toevallig gaat aan het pinkstergebeuren in het boek der Handelingen een periode van negen dagen vooraf: negen dagen om zich af te stemmen op de komst van de Heilige Geest (Hnd 1, 12-14). Vandaar noveen (novem is het Latijnse woord voor negen).
Tot op vandaag …
De synodes in het kader van synodaliteit (oktober 2023 en oktober 2024) zijn ongetwijfeld het werk van de Heilige Geest. Paus Franciscus heeft beslist dat een synode voortaan niet alleen een vergadering is van bisschoppen, maar een bijeenkomst van bisschoppen, priesters, diakens én leken samen, zowel mannen als vrouwen. Elke gedoopte wordt au sérieux genomen. ‘Synodaliteit’ wil letterlijk zeggen: ‘Samen onderweg!’ Wie het gezien heeft, vergeet het beeld nooit: tijdens de voorbereidende synode in oktober 2023 zaten de meer dan 350 deelnemers aan ronde tafels van twaalf personen (gewijden en niet-gewijden door elkaar). Er werden verschillende sessies gehouden waarbij vooral naar elkaar werd geluisterd, zonder commentaar, met tussenin veel stiltes en momenten van gebed om op het spoor te komen waartoe de Geest hen leidde. Wie het meemaakte, was diep onder de indruk.
Synode van oktober 2024
In oktober 2024 volgt de tweede zitting van de synode. Elke bisschoppenconferentie werd gevraagd een tekst op te maken die ter bespreking zal worden voorgelegd in Rome. Intussen hebben de Belgische bisschoppen een tekst klaar die op dit moment in verschillende werkgroepen wordt besproken en genuanceerd en die ik graag even voorstel.
In een eerste deel bepleiten de bisschoppen drie prioriteiten.
De bisschoppen vragen dat de kerk in open dialoog treedt met de evoluties in wetenschappen, cultuur en samenleving. Een open en respectvol gesprek met de hedendaagse wereld biedt de kerk aanzetten om haar eigen verstaan van de Blijde Boodschap te bevragen en te vernieuwen.
Ten tweede vragen de bisschoppen dat de kerk haar tradities tegen het licht houdt van het actuele theologisch, filosofisch en wetenschappelijk onderzoek. Tradities dienen niet statisch, maar dynamisch benaderd te worden.
Ten derde breken de bisschoppen een lans voor éénheid in verscheidenheid. Is het niet de hoogste tijd dat er werk gemaakt wordt van decentralisatie binnen de kerk en dat aan bisschoppen de verantwoordelijkheid gegeven wordt om beslissingen te nemen die niet gelden voor de universele kerk, maar enkel voor de hun toevertrouwde geloofsgemeenschappen?
In relatie tot deze drie prioriteiten schetsen de bisschoppen drie concrete thema’s.
De plaats van vrouwen in de kerk, is een eerste onderwerp. De bisschoppen vragen zich af of vanuit de fundamentele gelijkwaardigheid van man en vrouw in de westerse samenleving er ook binnen de kerk geen werk dient gemaakt te worden van gelijke kansen voor mannen en vrouwen. De bisschoppen vragen dat ook vrouwen toegelaten worden tot het gewijde ambt van het diaconaat.
Ten tweede vragen de bisschoppen dat er nagedacht wordt over de plaats en de betekenis van het gewijde ambt in een synodale kerk. De relatie tussen het sacrament van de wijding en de pastorale (eind-)verantwoordelijkheid vraagt om nieuwe precisering binnen een synodale kerk waar ook leken hun plaats en taak hebben. Bij het verplichte celibaat leven reeds lang ernstige vragen. De bisschoppen vragen om de wijding van ‘viri probati’, gehuwde mannen die bewezen hebben verantwoordelijkheid te kunnen dragen binnen de kerk.
Tot slot vragen de bisschoppen dat de kerk meer investeert in jongeren en de digitale cultuur.
De bisschoppen pleiten om nieuwe wegen te zoeken om met zoekende en gelovige jongeren op weg te gaan en tevens sterker te investeren in mensen en middelen die van het evangelie getuigen in en via de digitale wereld.
Het Pinkstert in de kerk
De nieuwe wind die duidelijk waait in de kerk onder impuls van de Heilige Geest stemt ons allen hoopvol. Het Pinkstert in de kerk. Laten wij allen meewerken aan een meer synodale kerk, waar geluisterd wordt in respect voor éénieders mening. Laten wij afstand doen van macht en privileges om in onderling overleg te zoeken naar nieuwe samenwerkingsverbanden in dienst van velen. Op de adem van de Geest ...
Renaat Desmedt
