Kerstdag (A-, B- en C-cyclus)

COMMENTAAR BIJ DE LEZINGEN

Jean Bastiaens

Hoogfeest van de vreugde – Kerstdag

De lezingen van de dagmis van Kerstmis zijn een Hoogfeest van de Schrift zelf: alle drie de lezingen stralen! Het zijn heerlijke en krachtige lezingen, die elk jaar als vanouds klinken, en toch altijd volkomen nieuw zijn. Het is daarmee ook een Hoogfeest voor de lectoren, die deze Schriftlezingen als verkondiging mogen brengen. En het is een Hoogfeest voor wie de homilie verzorgt en die waarlijk een blijde boodschap te melden heeft. Men kan – voor de gelegenheid! – de lectoren en de predikant identificeren met de beginwoorden van de eerste lezing uit Jesaja: 'Hoe liefelijk op de bergen de voeten van de vreugdebode, die vrede meldt, goed nieuws verkondigt, die zegt tot Sion: Uw GOD regeert!'

Als GOD regeert, dan is zijn koningschap onder ons gekomen. Dan kunnen we zeggen: het Koninkrijk van GOD is midden onder ons. Want wanneer wordt dat koninkrijk werkelijkheid als het niet is in het moment dat het Gód is die regeert, die zijn koningschap uitoefent? Als GOD in ons leven als eerste regeert, dan zijn de anderen van hun troon gestoten: alle machten en krachten die greep willen krijgen op ons leven en van ons slaven willen maken. Als GOD regeert, kunnen we vrije mensen zijn. Dan kan niemand die plaats in ons leven nog opeisen.

De lezing uit hoofdstuk 52 van het boek Jesaja vormt het hoogtepunt van het literair drama van Deutero-Jesaja. Dat drama begint in hoofdstuk 40, met de prachtige woorden die we eerder in de advent mochten horen: 'Troost mijn volk!' En hier, in hoofdstuk 52, wordt die troost werkelijkheid in het feit dat GOD – de EEUWIGE – naar de Sionsberg is teruggekeerd. Jeruzalem ligt wel in puin, maar het zijn die puinhopen van Jeruzalem die 'losbarsten in jubel'. Terwijl ik dit schrijf, kan ik niet anders dan hulde brengen aan de persoon die mij als student heeft ingewijd in de geheimen van het boek Jesaja: professor Wim Beuken. Zijn vernieuwende commentaren bergen vele schatten in zich!

Na de eerste lezing, horen we het plechtige begin van de Hebreeënbrief. Héél de geschiedenis van de profeten van Israël – vanaf de grote profeet Mozes – komt als de lichtbundel van een prisma samen in de geschiedenis van de Zoon. Deze Zoon heeft het al geschapen, en 'Hij houdt alles in stand door zijn machtig woord' – het is alsof we hier de Johanneslezing al aangekondigd krijgen. De tweede lezing zou op deze dag best kunnen gedijen als een kleine geloofsbelijdenis!

Als hoogtepunt volgt dan de evangelielezing: de proloog uit het Johannesevangelie. Tijdens de nachtmis hebben we het verhaal uit het Lucasevangelie gehoord over de geboorte van Jezus in een stal als de geboorte van een arme. Maar vandaag, nu het ochtend is geworden en het daglicht straalt, beluisteren we de magistrale opening van het Johannesevangelie. Het lectionarium geeft vier gedeeltes aan: over het Woord dat bestaat sinds het begin (A), over het optreden van een getuige, Johannes de Doper (B), over het Licht en het vleesgeworden Woord (A') en over het getuigenis van Johannes aangaande Jezus (B'). Men kan ervoor kiezen om de B-gedeeltes weg te laten, maar het is aan te bevelen dit niet te doen, want dan verstoor je het ritme van de tekst. Bovendien eindigt het laatste gedeelte (B') in een krachtige climax: 'Niemand heeft ooit GOD gezien' – maar Jezus heeft Hem doen kennen!

Heel de proloog is doordesemd met verwijzingen naar de Schriften – wij spreken over het Oude Testament, maar Johannes kende nog geen 'Oude Testament'. De komst van Jezus in de wereld heeft die wereld in een nieuw licht geplaatst. Sindsdien is alles anders, ook al is alles hetzelfde gebleven. Voor wie goed kijkt en openstaat voor dit Licht, is alles anders geworden. Er is een warm licht over onze koude wereld gekomen. Het Woord – van alle eeuwen bij GOD – is mens geworden, en daardoor kunnen mensen herboren worden tot kinderen van GOD. Gods aanwezigheid onder ons heeft een nieuwe vorm gekregen. Met Mozes werd de Tora aan de wereld gegeven – ook dat bracht licht in de duisternis. Met Jezus heeft GOD de volheid van 'genade en waarheid' aan het licht gebracht. Voor wie vertrouwt op deze Godsopenbaring, kan de viering van Kerstmis een gloedvolle ervaring worden: genade op genade.