“PATRIS CORDE” “Met het hart van een vader”
Op de feestdag van Onze Lieve Vrouw Onbevlekt Ontvangen, 8 december 2020, heeft Paus Franciscus het jaar 2021 uitgeroepen tot het JAAR van de HEILIGE JOZEF, 150 jaar geleden uitgeroepen tot “Patroon van de Universele Kerk”.
We geven, in voorbereiding op zijn feestdag 19 maart 2021, elke week een stukje uit de Brief die de Paus op 8 december liet verschijnen: “PATRIS CORDE” “Met het hart van een vader”.
In 7 kenmerken schetst de Paus de betekenis van Jozef, heilige beschermer van de universele Kerk
Met de pandemie van het corona-virus op de achtergrond wil paus Franciscus in de figuur van de heilige Jozef ook de talloze mensen in de kijker plaatsen die door hun dagelijkse werk liefdevol en zonder veel pretentie het beste van zichzelf geven. In de heilige Jozef vinden zij iemand die hen tot voorbeeld en blijvende inspiratie is. Met deze brief over sint Jozef wil de paus de eenvoudige mensen overal ter wereld huldigen en waarderen.
1. Een geliefde vader
Groot door zichzelf weg te cijferen
Paus Franciscus schrijft: “De grootheid van Sint Jozef bestaat hierin dat hij de echtgenoot was van Maria en de vader van Jezus. Zo stelde hij zich ten dienste van Gods heilsplan.”
De huidige paus citeert Paulus VI: “Jozef maakte van zijn vaderschap en van zijn leven een opofferende dienst aan het mysterie van Gods menswording. Hij maakte van zijn menselijke roeping tot huiselijke liefde een bovenmenselijke gave van zichzelf ten dienste van de Messias die in zijn huis opgroeide tot volwassenheid.”
Geliefde vader voor velen
Vanwege zijn rol in de heilsgeschiedenis is Sint Jozef een vader die altijd geliefd is geweest bij het christelijk volk. Getuige daarvan zijn de vele kerken die wereldwijd hem zijn toegewijd. Ook religieuze congregaties en instituten, kerkelijke groeperingen allerhande dragen zijn naam en worden door zijn spiritualiteit geïnspireerd. Vele heiligen, waaronder Teresa van Avila, waren hartstochtelijk toegewijd aan de heilige Jozef en bekwamen de gunsten die zij afsmeekten op zijn voorspraak.
Ieder gebedenboek bevat gebeden tot Sint Jozef. Vooral op woensdag en in de maand maart wordt gebeden om zijn voorspraak.
“Ga naar Jozef”
Het vertrouwen van de mensen in de heilige Jozef wordt kort en krachtig verwoord in “Gaat naar Jozef”. “ITE AD JOSEPH”. Het is een citaat uit het Boek Genesis, waar de hongersnood wordt opgeroepen die heerste in Egypte. Wanneer de mensen bij de farao om hulp roepen, verwijst hij hen naar Jozef: “Ga maar naar Jozef en doe wat hij u zeggen zal” (Genesis 41, 55). Jozef was de zoon van Jacob, die als slaaf verkocht werd vanwege de jaloezie van zijn broers en die, zo vertelt de Bijbel, vervolgens onderkoning werd van Egypte.
Als afstammeling van koning David (Matteüs 1, 16 – 20), uit wiens huis de Messias Jezus zou voortkomen, volgens de belofte aan David gedaan door de profeet Nathan (2 Samuel 7) en als echtgenoot van Maria van Nazareth, staat Sint Jozef op het kruispunt tussen het Oude en het Nieuwe Testament.
2. Jozef: vader in tederheid
Jozef zag Jezus elke dag groeien "in wijsheid en welgevalligheid bij God en bij de mensen" (Lucas 2, 52). Net zoals de Heer had gedaan met Israël, “leerde hij hem lopen, hem bij de hand vasthoudend: hij was voor hem als een vader die een baby tegen zijn wang optilt, hij leunde naar hem toe om hem eten te geven. " (vgl. profeet Hosea 11, 3-4).
Jezus zag in Jozef de tederheid van God:
"Zoals de tederheid van de vader voor zijn zonen, zo is de tederheid van de Heer voor hen die hem vrezen" (Ps. 103, 13). Jozef zal zeker hebben horen weerklinken in de synagoge, tijdens het gebed van de Psalmen, dat de God van Israël een God van tederheid is, dat Hij goed is voor allen en dat "zijn tederheid alle schepselen omvat" (Psalm 145: 9).
De heilsgeschiedenis wordt volbracht door “te hopen tegen alle hoop in” (Paulus aan de Romeinen 4:18), door onze zwakheden heen. Te vaak denken we dat God alleen op onze goede en winnende kant steunt, terwijl in werkelijkheid de meeste van zijn doelen door en ondanks onze zwakheid worden verwezenlijkt. Paulus getuigt over de Heer: "Hij zei tegen mij: Mijn genade is u genoeg. Kracht wordt juist in zwakheid volkomen." (2 Kor. 12: 7-9).
Gods tedere barmhartigheid
Als dit het vooruitzicht is van Gods reddende genade, dan moeten we leren onze zwakte met diepe tederheid te verwelkomen.
Wij, mensen, mogen de waarheid van onze eigen zwakheid onder ogen zien en onze kwetsbaarheid accepteren.
We weten dat de waarheid die van God komt ons niet veroordeelt, maar dat ze ons verwelkomt, omhelst, ondersteunt en vergiffenis schenkt. Zoals in de gelijkenis van de “verloren zoon” komt Gods tedere barmhartigheid ons tegemoet, herstelt weer onze waardigheid, zet ons weer op de been en verheugt zich over ons.
Gods werkzaamheid in Jozef
Gods heilsplan verwezenlijkt zich door de zorgen en angsten die Jozef meemaakt. Jozef leert ons aldus dat geloven in God ook betekent: er op vertrouwen dat Hij door onze angsten heen werkzaam is, doorheen onze zwakheden en onvolkomenheden.
Jozef leert ons dat we, te midden de stormen van het leven, niet bang moeten zijn om het roer van onze boot aan God over te laten. Soms willen wij zelf de touwtjes in handen hebben, maar God ziet steeds het grotere geheel.
3. Jozef: een gehoorzame vader
Jozef droomt, hoort en gehoorzaamt
Paus Franciscus illustreert de gehoorzaamheid van Jozef door te verwijzen naar 4 dromen, in het evangelie volgens Matteüs. In de Bijbel komen dromen vaak voor als teken van Gods leiding en voorzienigheid.
“Jozef maakte zich grote zorgen over de mysterieuze zwangerschap van Maria. Hij wilde haar niet “aan openbare schande blootstellen”, dus besloot hij haar “stilletjes weg te sturen” (Mt 1:19). In de eerste droom helpt een engel hem zijn ernstige dilemma op te lossen: “Wees niet bang om Maria tot je vrouw te nemen, want het kind dat in haar verwekt wordt, is van de Heilige Geest. Zij zal een zoon baren, en u moet hem Jezus noemen, want hij zal zijn volk redden van hun zonden ”(Mt 1: 20-21). Jozef reageerde onmiddellijk: 'Toen Jozef uit zijn slaap ontwaakte, deed hij wat de engel des Heren hem geboden had' (Mt 1:24). Door gehoorzaamheid kon hij zijn moeilijkheden overwinnen en Maria sparen.
In de tweede droom zegt de engel tegen Jozef: “Sta op, neem het kind en zijn moeder mee en vlucht naar Egypte, en blijf daar totdat ik het je vertel; want Herodes staat op het punt het kind te zoeken, om het te vernietigen ”(Mt 2:13). Jozef aarzelde niet om te gehoorzamen, ongeacht de ontberingen die ermee gepaard gingen: "Hij stond op, nam het kind en zijn moeder 's nachts, en ging naar Egypte, en bleef daar tot de dood van Herodes" (Mt 2: 14-15).
In Egypte wachtte Jozef met geduldig vertrouwen op de mededeling van de engel dat hij veilig naar huis kon terugkeren. In een derde droom vertelde de engel hem dat degenen die het kind wilden doden dood waren en beval hem op te staan, het kind en zijn moeder te nemen en terug te keren naar het land Israël (vgl. Mt 2: 19-20). Opnieuw gehoorzaamde Joseph prompt. “Hij stond op, nam het kind en zijn moeder mee en ging naar het land Israël” (Mt 2:21).
Tijdens de terugreis 'toen Joseph hoorde dat Archelaüs over Judea regeerde in plaats van zijn vader Herodes, was hij bang om daarheen te gaan. Nadat hij in een droom was gewaarschuwd '- nu voor de vierde keer -' ging hij weg naar het district Galilea. Daar vestigde hij zich in de stad Nazareth ”(Mt 2: 22-23).
Jozef leert Jezus gehoorzaam te zijn aan de Vader
De evangelist Lucas is vooral bezorgd om ons te vertellen dat de ouders van Jezus alle voorschriften van de wet in acht hebben genomen: de riten van de besnijdenis van Jezus, de reiniging van Maria na de bevalling, het offeren van de eerstgeborene aan God (vgl.2: 21-24). In elke situatie gaf Jozef zijn eigen "fiat" (“Uw wil geschiede”), zoals dat van Maria bij de Aankondiging en dat van Jezus in de hof van Gethsemane.
In zijn rol als hoofd van een gezin leerde Jozef Jezus gehoorzaam te zijn aan zijn ouders (vgl. Lc. 2:51), in overeenstemming met Gods gebod (vgl. Ex 20:12).
Tijdens de verborgen jaren in Nazareth leerde Jezus in de school van Jozef de wil van de Vader te doen. Die wil zou zijn dagelijks voedsel zijn (vgl. Joh 4, 34). Zelfs op het moeilijkste moment van zijn leven, in Getsemane, koos Jezus ervoor om de wil van de Vader te doen in plaats van de zijne, en werd hij ‘gehoorzaam tot de dood toe, zelfs de dood aan het kruis’ (Fil. 2: 8).
De auteur van de Brief aan de Hebreeën concludeert dat Jezus “gehoorzaamheid heeft geleerd door wat hij heeft geleden” (5: 8). Dit alles maakt duidelijk dat 'de heilige Jozef door God werd geroepen om de persoon en de zending van Jezus rechtstreeks te dienen door de uitoefening van zijn vaderschap' en dat hij zo meewerkte aan het grote mysterie van het heil en echt een dienaar van redding is. "
4. Jozef: een aanvaardende vader
Jozef aanvaardde Maria zonder voorwaarden te stellen. Hij vertrouwde op de woorden van de engel..
“Door de adeldom van zijn hart is Jozef in staat om dat wat de wet geleerd heeft, ondergeschikt te maken aan de naastenliefde. Vandaag de dag, in onze wereld waar psychologisch, verbaal en fysiek geweld tegenover vrouwen zo evident lijkt, verschijnt Jozef als een respectvolle en gevoelige man. Hoewel hij niet over alle informatie beschikt, geeft hij de voorkeur aan de goede naam, de waardigheid en het leven van Maria. En in zijn aarzeling om te kiezen wat hij best zou doen, daar helpt God hem tot onderscheiding te komen.” (citaat uit een homilie van paus Franciscus bij een zaligverklaring op 8 september 2017).
De spirituele weg die Jozef ons laat zien, is geen weg die alles uitlegt, maar een die aanvaardt.
Het is of we een echo horen van de hartstochtelijke woorden van Job wanneer hij, uitgedaagd door zijn vrouw om in opstand te komen tegen al het kwaad dat hem overkomt, antwoordt: “Het goede nemen we wel aan van God, waarom dan het kwade niet?” (Job 2, 10).
Moedig en vastberaden
Jozef is zeker niet passief berustend, maar moedig en vastberaden proactief.
Alleen de Heer kan ons de kracht geven die nodig is om het leven te aanvaarden zoals het is, met al zijn tegenstrijdigheden, frustraties en teleurstellingen.
Wat God in een droom tegen onze heilige zei: “Jozef, zoon van David, wees niet bang” ( Mt 1,20), lijkt Hij ook tegen ons te herhalen: “Wees niet bang!”
We moeten woede en teleurstelling opzij zetten en de dingen omarmen zoals ze zijn, zelfs als ze niet lopen zoals wij het willen. Niet alleen uit pure berusting, maar met hoop en moed. Op die manier staan we open voor een diepere betekenis.
Ons leven kan op wonderbaarlijke wijze herboren worden als we de moed vinden om in overeenstemming met het Evangelie te leven.
God is barmhartig en heeft een voorkeur voor de zwakke
We mogen nooit denken dat geloven betekent: gemakkelijke en geruststellende oplossingen vinden. Het geloof dat Christus ons leerde, is veeleer het geloof dat we zien bij de Heilige Jozef. Hij zocht geen gemakkelijkheidsoplossingen, maar keek met een open blik naar de werkelijkheid en nam zijn persoonlijke verantwoordelijkheid erin op.
De houding van Jozef moedigt ons aan om anderen niet uit te sluiten, maar te verwelkomen en te aanvaarden zoals ze zijn, met een voorkeurliefde voor de zwakken, omdat God ze uitkiest (cfr. 1 Korintiërbrief 1, 27).
Ik kan me voorstellen dat Jezus zich door de levenswijze van de Heilige Jozef liet inspireren in de gelijkenis van de verloren zoon en de barmhartige vader (cfr. Lucas 15, 11 – 32).
5. Jozef: een creatief moedige vader
Creatieve moed
Het zijn soms moeilijkheden die onvermoede krachten in ons naar boven laten komen.
Bij het lezen van de ‘Kindsheidsevangelies’ komt vaak de vraag op waarom God niet op een directe en duidelijke manier tussenbeide kwam. Maar God grijpt in door middel van gebeurtenissen en mensen. Jozef is de man die door God werd uitverkoren om het begin van de verlossingsgeschiedenis te begeleiden. Hij is het ware ‘wonder’ door wie God het kind en zijn moeder redt. De hemel grijpt in door te vertrouwen op de creatieve moed van Jozef… bij het zoeken naar een verblijf in Bethlehem en wanneer later Herodes het kind zoekt te doden organiseert hij midden in de nacht de vlucht naar Egypte (Mt. 2, 13 – 14).
Ons leven lijkt soms overgeleverd aan de grilligheid van sterke krachten. Maar het Evangelie vertelt ons dat God altijd erin slaagt te redden wat er echt toe doet, op voorwaarde dat we dezelfde kracht oproepen als de timmerman van Nazareth, die in staat is een probleem om te buigen in een kans door altijd eerst op de Voorzienigheid te vertrouwen.
Als God ons soms niet lijkt te helpen, betekent dat niet dat Hij ons in de steek heeft gelaten, maar dat Hij op ons en op onze creatieve mogelijkheden om zelf oplossingen te vinden, vertrouwt.
Jozef beschermer van gezinnen in nood
De Heilige Familie werd net als alle andere gezinnen geconfronteerd met concrete problemen, zoals zoveel van onze migrantenbroeders en -zusters die ook vandaag hun leven riskeren om aan miserie en honger te ontsnappen. In die zin geloof ik dat de Heilige Jozef werkelijk een speciale beschermheilige is voor al diegenen die vanwege oorlog, haat, vervolging en ellende, hun land moeten verlaten.
Ook aan ons zijn Jezus en Maria toevertrouwd
Aan het einde van elk verhaal waarin Jozef een belangrijke rol speelt, merkt het Evangelie op dat hij opstaat, het kind en zijn moeder meeneemt en doet wat God hem opgedragen heeft (Mt. 1, 24; 2, 41.21). Jezus en Maria, zijn Moeder, zijn inderdaad de kostbaarste schat van ons geloof.
We moeten altijd overwegen of we zelf Jezus en Maria met al onze kracht beschermen, want ook zij zijn op een mysterieuze wijze aan onze verantwoordelijkheid, zorg en aandacht toevertrouwd.
Beschermer van de Kerk
Gods Zoon komt in precaire omstandigheden ter wereld. Voor zijn verdediging, bescherming, zorg en opvoeding is Hij afhankelijk van Jozef. God vertrouwt deze man, net als Maria, die in Jozef diegene vindt die niet alleen haar leven wil redden, maar die altijd voor haar en haar kind zal zorgen. In die zin kan de Heilige Jozef niets anders dan de Beschermer van de Kerk, want de Kerk is de voortzetting van het Lichaam van Christus in de geschiedenis.
Dat kind Jezus zal later zeggen: “Al wat je voor één van deze minste broeders van Mij gedaan hebt, heb je voor Mij gedaan” (Mt. 25, 40). Zo is elke noodlijdende, elke arme, elke stervende, elke vreemdeling, elke gevangene, elke zieke ‘het Kind’ dat Jozef blijft beschermen. Daarom wordt de Heilige Jozef aangeroepen als beschermer van de ongelukkigen en noodlijdenden… Daarom kan de Kerk niet nalaten vooral de minsten lief te hebben omdat Jezus een voorkeur ervoor had en zich persoonlijk ermee identificeerde.
Van Jozef moeten we dezelfde zorg en verantwoordelijkheid leren: het kind en zijn moeder liefhebben, de sacramenten en de naastenliefde, de Kerk en de armen met liefde koesteren. Elk van deze realiteiten is altijd “het kind en zijn moeder”.
6. Jozef: Een hardwerkende vader
Sint Jozef beschermheilige voor waardig werk
Sinds de eerste encycliek “Rerum Novarum” (1891) van Paus Leo XIII wordt de Heilige Jozef in verband gebracht met arbeid. De Heilige Jozef was timmerman die eerlijk werkte om in het levensonderhoud van zijn gezin te voorzien. Van hem leerde Jezus wat een waarde, waardigheid en vreugde het is om brood te eten, dat de vrucht is van de eigen arbeid.
In onze tijd is het opnieuw noodzakelijk om het belang van waardig werk te onderstrepen. Sint Jozef kan hiervoor als model en beschermheilige gelden.
Werk is een middel om deel te nemen aan het heilswerk, een kans om de komst van het Rijk Gods te bespoedigen, onze talenten te ontwikkelen en ze ten dienste te stellen van de gemeenschap. Werk wordt een kans tot ontplooiing, niet alleen voor zichzelf, maar vooral van die oorspronkelijke kern van de samenleving: het gezin.
Een gezin zonder werk is erg vatbaar voor moeilijkheden, spanningen, … zelfs voor uiteenvallen. Hoe kunnen we spreken van menselijke waardigheid zonder ervoor te zorgen dat iedereen op een waardige manier in zijn eigen levensonderhoud kan voorzien?
Werken is meewerken aan Gods Schepping
Werkende mensen, wat hun taak ook is, werken samen met God zelf en worden op een of andere manier ‘scheppers’ van de wereld, die ons omringt.
De crisis van onze tijd, die een economische, sociale, culturele en spirituele crisis is, kan voor iedereen een oproep zijn om de waarde, het belang en de noodzaak van werk te herontdekken om zo “het nieuwe normaal” tot stand te brengen waarin niemand uitgesloten wordt.
Geen enkel mens uitgesloten van werk
Het werk van de Heilige Jozef herinnert er ons aan dat God zelf, door mens te worden, het werk niet verachtte. De werkloosheid die veel broeders en zusters treft en die de laatste tijd als gevolg van de coronapandemie toegenomen is, moet een gelegenheid zijn om onze prioriteiten te herzien.
Laten we de Heilige Jozef Arbeider smeken om wegen te vinden om onze vaste overtuiging te verwoorden dat geen enkele jongere, helemaal niemand, geen enkel gezin zonder werk mag vallen!
7. Jozef: Een vader in de schaduw
Paus Franciscus haalt bij de Poolse schrijver Jan Dobraczynski, die het leven van Sint Jozef in romanvorm vertelt (1977), de uitdrukking: “de schaduw van de Vader”. Voor Jezus was de figuur van Jozef de aardse schaduw van de hemelse Vader. Jozef behoedt en beschermt Hem en hij laat Hem niet in de steek als Hij zijn eigen weg gaat.
In de huidige maatschappij lijken kinderen vandaag wel vaderloos. Zelfs de Kerk heeft vandaag vaders nodig, zoals Sint Paulus die aan de Galaten zegt: “Mijn kinderen, ik moet opnieuw weeën doorstaan vanwege u, totdat u de gestalte van Christus hebt aangenomen (4, 19)”.
Vader zijn betekent kinderen kennis laten maken met de ervaring van het leven. Niet om hen overbeschermend of bezitterig vast te houden, maar wel om hen in staat te stellen zelf keuzes te maken, vrij te zijn en nieuwe mogelijkheden te verkennen. Dit is misschien de reden waarom de traditie Jozef als vader aanspreekt en hem ook typeert als een “erg kuise” vader. Dit is geen louter affectieve typering, maar de synthese van een houding die het tegenovergestelde van bezitsdrang is. Kuisheid is zich op alle levensdomeinen vrijmaken van bezit. Alleen wanneer liefde kuis is, is het echte liefde.
Vrije zelfgave in kuise liefde
God zelf heeft ons liefgehad met een kuise liefde. Hij heeft ons zelfs vrijgelaten om fouten te maken of ons tegen Hem te keren. De logica van de liefde is altijd de logica van de vrijheid, en Jozef wist hoe hij op een buitengewone vrije manier kon liefhebben. Hij wist hoe hij zichzelf kon wegcijferen om Maria en Jezus in het middelpunt van zijn leven te plaatsen.
Jozef vond het geluk niet in een dynamiek van zelfopoffering, maar van zelfgave. In hem vinden we geen frustratie, alleen maar vertrouwen. Zijn geduldige stilzwijgen is geen klacht of onderwerping, maar de opmaat van vertrouwen. Onze wereld heeft zulke vaders nodig…
Elke ware roeping wordt geboren uit de vrije gave van zichzelf, wat de meer volwassen vorm van zelfopoffering is. Ook het priesterschap en het godgewijde leven hebben nood aan dergelijke volwassenheid.
Elk kind is de drager van een uniek mysterie dat alleen aan het licht kan komen met de hulp van een vader die de vrijheid van dat kind respecteert. Een vader die zich realiseert dat hij ten volste vader en opvoeder is op het moment dat hij ‘overbodig’ wordt, omdat hij ziet dat zijn kind onafhankelijk is geworden en de paden van het leven kan bewandelen, wordt dan zoals Jozef, die altijd wist dat zijn kind niet van hem was, maar alleen aan zijn vaderlijke zorg was toevertrouwd. Uiteindelijk is dit wat Jezus ons wil laten begrijpen als Hij zegt: “Noem ook niemand van u op aarde ‘vader’, want gij hebt maar één Vader, de hemelse” (Matteüs 23, 9).
In zekere zin zijn we allemaal als Jozef: een schaduw van de ene Vader in de hemel “die zijn zon laat opgaan over slechten en goeden en het laat regenen over rechtvaardigen en onrechtvaardigen” (Mt. 5, 45) en een schaduw die de Zoon volgt.
Doel van deze brief “Patris corde” is: onze liefde voor deze grote heilige vergroten, ons aanmoedigen zijn voorspraak af te smeken en hem navolgen in zijn deugden en bezieling.
Heiligen helpen alle gelovigen om de heiligheid en volmaaktheid van hun eigen levensstaat na te streven.
Laten wij bidden:
Wees gegroet, beschermer van de Verlosser,
Echtgenoot van de Maagd Maria.
Aan u heeft God zijn Zoon toevertrouwd,
in u heeft Maria haar vertrouwen gesteld,
met u is Christus mens geworden.
O Heilige Jozef, wees ook een vader voor ons, en leid ons op onze levensweg.
Bekom voor ons de genade van tedere liefde en moed,
en verdedig ons tegen alle kwaad. Amen.
