Er was een tijd dat de grote meerderheid van alle overledenen in Vlaanderen een uitvaartviering kreeg in hun parochiekerk. Vandaag is de situatie grondig anders. In crematoria en funeraria is er een nieuw aanbod ontstaan van afscheidsplechtigheden - al dan niet religieus gekleurd - buiten de Kerk.
Een kerkelijke uitvaart, terugblik op het verleden, hoopvolle blik vooruit
Uitvaartrituelen van de katholieke Kerk zijn bedoeld voor mensen en hun familie die zichzelf in het christelijk geloof herkennen en er voor hun leven inspiratie uit putten. De uitvaartviering in de kerk heeft een eigen karakter, in vergelijking met vele nieuwe vormen van afscheidsvieringen. Ja, ze blikt ook terug op het leven van de concrete persoon die overleden is, ze laat ruimte voor de pijn en het verdriet van hen die achterblijven. Maar ze kijkt niet alleen naar het leven dat voorbij is. De rituelen van de uitvaartliturgie vertolken ook het geloof dat Gods liefde sterker is dan de dood, en dat de gestorvene deel krijgt aan het verrijzenisleven van Jezus Christus, de levende Heer.
De viering in de kerk is een getuigenis van hoop, een bevestiging van de liefde die niet vergaat en van de waardigheid van de mens over de dood heen. Zij is een uiting van het geloof dat het aardse leven weliswaar ophoudt bij de dood, maar dat de mens opgewekt wordt door God tot een nieuw leven waar tranen worden weggewist en de dood niet meer zal zijn.
De symbolen en rituelen, zang en muziek, bijbelteksten en gebeden ...
De symbolen en rituele handelingen, zang en muziek, de Bijbelteksten en gebeden drukken zo een toekomstperspectief uit, dat hoop en troost wil bieden aan de nabestaanden. Midden onmacht en verdriet richten christenen zich dus biddend tot God, die bron is van nieuw leven en licht. Dat is in onze cultuur niet evident, maar het bepaalt het eigen karakter van de katholieke uitvaartliturgie.
Een eigen plaats: de kerk
Kerken zijn niet zo comfortabel als moderne funeraria, maar wel vaak gebouwen die een bijzondere atmosfeer uitstralen en rijk zijn aan betekenis.
Een kerk is op bijzondere wijze ‘Gods huis’: in haar architectuur, haar inrichting en symbolen. De verrezen Heer is er in zijn sacramentele gedaante ook permanent aanwezig. Mensen worden er in geloof verzameld en komen er zo ook samen in lief en leed om alles wat het leven meebrengt te vieren: vreugde om nieuw leven, dankbaarheid om de liefde, rouw om verlies, volharding om met andere mensen samen te leven, in goede en kwade dagen.
Eucharistie of woord- en gebedsviering ?
Een kerkelijke uitvaart kan in een eucharistieviering, ofwel in een woord- en gebedsviering plaatsvinden. Beiden zijn even volwaardig en hebben een vaste structuur maar een woorddienst omvat geen eucharistische dienst (geen eucharistisch gebed en geen communie).
Voor mensen die minder vertrouwd zijn met de eucharistieviering is de keuze voor een woord- en gebedsviering meer aangewezen. Maar de keuze voor de eucharistie moet natuurlijk ook rekening houden met de beschikbaarheid van de priester als voorganger.
De parochiegemeenschap gedenkt sowieso de overledene tijdens een eucharistieviering op zondag één of twee maanden na het overlijden op een afgesproken datum. Deze 'misintentie' is een gebaar van onze parochie. De naam van de overledene wordt tijdens die eucharistieviering genoemd.
Begraven of crematie ?
Het gebruik het lichaam van de overledene te laten cremeren en niet meer te begraven, is in de laatste jaren erg toegenomen. Vanuit christelijk standpunt is de crematie toegelaten. Toch blijft de Kerk om symbolische redenen de voorkeur geven aan het begraven-worden, naar het voorbeeld van de gekruisigde Heer zelf. Sterven is voor de christen toch sterven-met-Christus en met Hem begraven-worden.
De kerkelijke uitvaartliturgie - met of zonder eucharistieviering - gaat aan de crematie vooraf. De urne wordt daarna op het kerkhof begraven of bijgezet in het columbarium. Omwille van symboliek is het niet aangewezen om de uitvaartliturgie in de kerk te vieren rond een urne.
