Hebben ecologie en klimaatproblematiek een goddelijke dimensie? Ja hoor! Zelfs meerdere. Maar èèh: opgepast en niet gelachen. Want woensdagavond 22 maart was het niet bepaald een ongemeen vrolijk verhaal dat de uit Sint-Denijs (Zwevegem) afkomstige biologe en karmelietes Marie-Dominique Vande Plassche, sinds 2008 verantwoordelijk voor het bosbeheer van het diocesane centrum Groenhove in Torhout, naar aanleiding van halfvasten in de Sint-Michielskerk voor een geïnteresseerd publiek uitdiepte.
Haar slotconclusie klonk als een bronzen compacte kloosterbel met kantelmechanisme en trekkoord: “Dé perfecte oplossing voor de klimaat- en milieucrisis bestaat niet. Het zal altijd een menselijke en dus imperfecte oplossing zijn. Een integrale economie zal altijd een zoektocht zijn naar een delicaat, menselijk evenwicht tussen verantwoordelijkheid en onvolmaaktheid.”
Haar referaat openen, deed zuster Vande Plassche met deze bespiegeling: “Zonder bomen kunnen wij op aarde niet overleven, evenmin als de dieren. Wij kunnen niet zonder zuurstof, voedsel, medicatie… Een boom is meer dan een dom stuk hout. Bomen communiceren met elkaar, zowel bovengronds als ondergronds. Alles in de natuur getuigt van onderlinge afhankelijkheid en samenhang met de omgeving. Helaas zijn we ons daarvan soms te weinig bewust. Meer nog, de mens vormt zelf de grootste bedreiging voor bomen en bossen.”
De zuster-biologe is ‘een krak in haar vak’. In haar literatuurlijst bekleden specialisten als bio-ingenieur Valerie Trouet en wetenschappelijk auteur David Quammen (USA) eminente plaatsen. Samen met Peter Tom Jones en Vicky De Meyere. Beiden lieten in 2009 met Terra Reversa positieve geluiden horen in het debat over de transitie naar een klimaatvriendelijke, circulaire én veerkrachtige economie.
Zuster Vande Plassche laat zich bovendien inspireren door de Japanse professor land- en tuinbouw Teruo Higa. Idem voor de Duitse boswachter en schrijver Peter Wohlleben, als pleitbezorger voor een ecologisch en economisch duurzaam bosbeheer. Ibidem voor de gewezen protestantse predikant Egbert Rooze, die ecologie met spiritualiteit in verband brengt en daarbij aantoont dat Schepping in de Bijbel een kritisch begrip is dat ons uitdaagt, dat aarde en mens hun ware plaats geeft: naast elkaar, voor en van elkaar. “Als de mens dat inziet, heeft deze wereld nog toekomst, en zal schepping echt bevrijding zijn,” anticipeert Rooze ongewild op de Nederlander Arjen Mulder - die zich in het perspectief van de plant verplaatst, naar haar stem luistert en haar als een mens van antwoord dient…
Toeval of niet, maar woensdag 22 maart 2023 viel samen met de honderdste verjaardag van de geboorte van de Belgisch-Braziliaanse priester, missionaris, exegeet en theoloog Joseph Comblin. Als naaste medewerker van Dom Hélder Câmara was hij een van de pioniers van de bevrijdingstheologie in Latijns-Amerika. Tijdens zijn seminaries spoorde Joseph Comblin (Sint-Gillis, 22 maart 1923 - Simões Filho, 27 maart 2011) jonge priesters aan om zich op de buiten te vestigen en de theologie van de spade toe te passen, als combinatie van onderwijs in de grondbeginselen van het geloof met het leren van de landbouw.
“In essentie is landbouw zorg. Wij produceren niet, maar verzorgen gewassen, dieren, bodems en mensen. Door in de landbouw, of misschien in onze tuin, te spitten, te frezen en te ploegen, scheuren wij heel de structuur kapot. Dan geven we de planten chemische stikstof, fosfor en kalium. Dit zijn zouten die in water oplossen en verder het bodemleven afbreken.” De analyse van zuster Marie-Dominique klonk inderdaad bij momenten een tikkeltje technisch. Maar dan kwam dé opsteker: “De belangrijkste rijkdommen die Congo nodig heeft én verloren heeft, zijn vrede, stabiliteit en veiligheid. Zo heeft Congo een ontzaglijk landbouwpotentieel dat er in onbruik bijligt, vaak door een gebrek aan investeringen. De rijkdommen van Congo alleen kunnen heel Afrika voeden en voorzien… Multinationals profiteren van het klimaat van wanorde.”
Zuster Vande Plassche weidde uit over bodemleven, veestapels, water, graslanden, zeestromen, mangroven, venen, koolstofdioxide, de checklist van Ecokerk, kernfusie, waterstof, thoriumcentrales, isolatie, recuperatie, recyclage, afval. Over bosbeheer ook: “Als de grondwatertafel te laag komt, is dit problematisch voor de bossen en bomen die we zo nodig hebben om ons uit de klimaatproblematiek te redden.” Een grabbel in haar positieve signalen: de ‘Blue Deal’ die Vlaanderen tegen wateroverlast en droogte moet beschermen, het in Canada vastgelegde besluit rond biodiversiteit dat bescherming van 30% van de natuur over de hele wereld beoogt, en de Europese klimaatwet om tegen 2030 de emissie met 55% te verminderen en in 2050 tot klimaatneutraliteit te komen.
“Open haarden zijn én heel romantisch, én heel grote vervuilers, aldus nog de zuster-biologe, die afrondde: “Ons huidig economisch model heeft minstens twee fouten: het individualistisch mensbeeld en de blinde vlek voor het welzijn van de aarde. Aantasting van de aarde snoert God de mond. In de ecologische crisis staat de liefde tot God in de schepping op het spel. Chaos is het tegenovergestelde van schepping. Chaos staat op de eerste lijn in de Bijbel. Het oerbegin… De Bijbel stelt dat de mens zal heersen, de baas zijn, onderwerpen, maar dan wel als beeld van God, die zich in Jezus voor ons kenbaar maakte. De betere hertaling van “Heb lief” is “Heb respect.”’ Dit is een gebod! De Bijbel kan zich niet terugvinden in een natuur als het instrument van de machtigen. Hier komt het woord ‘schepping’ boven, in de zin van ruimte vrijmaken voor een ‘bevrijde natuur’ zonder recht van de sterkste. Schepping is bevrijding.”
Filip Lecluyse
