Een beetje geschiedenis
Zandvoorde is ontstaan in de 8e eeuw op een hoger gelegen zandrug midden een drassig schorregebied. De naam Zandvoorde is afkomstig van de oude termen "sand" en "furdu" wat een zanderige, doorwaadbare plaats betekent.
Hoewel het zeker is dat er al vroeger een christelijke gemeenschap in Zandvoorde was, wordt 1185 als stichtingsjaar van de parochie aangenomen. De eerste kerk werd waarschijnlijk tijdens de 2e helft van de 13e eeuw gebouwd. Het was een kruiskerk met de toren in het midden. In 1584 werd ze door de geuzen verwoest: alleen de muren bleven over en de toren was ingestort. Nadien gebruikte men alleen de hoofdbeuk en de viering, de boogopeningen tussen de pilaren werden dichtgemetseld en de zijbeuken en het koor afgebroken. Pas in 1630-1639 werden herstellingswerken uitgevoerd, maar de kerk bleef een hele tijd in povere staat.
In 1856 besloot de kerkfabriek een nieuwe vloer te leggen. Om de voet van de pilaren te kunnen ontbloten, werd de nieuwe vloer 18 cm lager gelegd. Daarom is er tot op vandaag een trapje als je de kerk binnenkomt. In de nacht van 6 op 7 december 1868 viel de torenspits om na een hevige storm. In 1895 werd een nieuwe toren gebouwd.
Tot 1907 bestond de kerk maar uit 1 beuk. Omdat de kerk te klein was, werden uitbreidingswerken uitgevoerd. De aanbesteding had plaats op 17 februari 1908 en Henri Boutlegier uit Kortemark werd aangewezen om de werken uit te voeren. Eerst werd begonnen met de opbouw van de zijbeuken en de kruisbeuken. De muren die tussen de pilaren waren aangebracht werden gesloopt en de stenen werden opnieuw gebruikt voor de bogen van de viering en voor de buitenzijde van de nieuwe muren. Daarna werd door August Vangheluwe uit Eernegem gestart met het koor, de sacristie en het gewelf van de middenbeuk. De inwijding van al deze werkzaamheden vond plaats op 29 september 1913 door Mgr. Waffelaert. Op 27 juni 1917 kwam het bevel om de kerk in te richten als hospitaal voor gekwetste Duitse soldaten. In 1930 werd aan de noordzijde een 2e sacristie gebouwd, volgens het plan van Alphonse Depauw uit Brugge.
In 1994 werd het gebouw grondig gerestaureerd. Met de renovatie van de dorpskern Zandvoorde in 1996-1997 verdween het kerkhof rond de kerk en op 13 november 1999 werd een 3e klok geplaatst in de kerktoren. Merkwaardig is vooral dat de middenbeuk, de vieringsbogen en de pilaren restanten zijn uit de 2e helft van de 13e eeuw.
Bezienswaardigheden
Doopvont
De arduinen kuip heeft een kelkvorm. Het deksel in koper is eenvoudig versierd met guirlandes. De bol verwijst naar de wereldbol. Door het doopsel komt er immers een christen bij op de wereld. In het midden van het kruis staat het oog van God: God draagt zorg voor mensen en verliest je als christen nooit uit het oog. De driehoek staat symbool voor de heilige Drievuldigheid: God is Vader, Zoon en heilige Geest. De zonnestralen duiden levenskracht en onsterfelijkheid aan. De ijzeren afsluiting rond de doopvont werd gemaakt door een kunstsmid uit Veurne. Naast de doopvont vind je de doopkruikjes waarmee de kinderen vandaag worden gedoopt
Kruisweg
De kruisweg dateert van 1922 en stelt in 14 haltes en afbeeldingen de lijdensweg van Jezus voor.
Icoon "Moeder Gods van het teken"
Deze Russisch-Ortodoxe Mariavoorstelling, geschilderd door Luc Blomme, is geïnspireerd op een tekst van Jesaja: “De Heer zal u een teken geven. Zie, de maagd zal zwanger worden en een zoon baren.” Maria heft de handen in een gebedshouding, ze is onze voorspreekster bij God. De 3 sterren die men op elke Maria-ikoon aantreft zijn symbool van de maagdelijkheid. Centraal staat Jezus afgebeeld. Als brenger van de blijde boodschap heeft hij de schriftrol in de ene hand en met de andere hand maakt hij een zegenend gebaar. De Griekse letters in beide bovenhoeken betekenen: 'Meter Theou’ of ‘Moeder Gods'. “IC XC” betekent: Jezus Christus. In de aureool rond Christus’ hoofd staat de afkorting van 'Hij die is', naar de naam waarmee God zich aan Mozes kenbaar maakte: “Ik zal er zijn voor u.” Nog een detail dat bij alle Christusfiguren in de ikonenkunst voorkomt: het kruis in het aureool is getekend met beurtelings enkele en dubbele lijnen, symbool van Christus die tegelijk God en mens is.
Heilige Antonius
De heilige Antonius van Padua was minderbroeder, theoloog en kerkleraar. Hij trok naar Noord-Afrika om daar het christelijk geloof te verspreiden onder de moslims. Later was zijn werkterrein Frankrijk en Italië. Veel mensen vonden door zijn toedoen de weg naar het katholiek geloof. De heilige Antonius wordt aanroepen om verloren dingen terug te vinden.
Zijaltaar Onze-Lieve-Vrouw
Neogotisch zijaltaar van Onze-Lieve-Vrouw, de patroonheilige van de kerk en de parochie, gemaakt door Julius Goethals, architect uit Aalst en geplaatst in mei 1921. Naast het Onze-Lieve-Vrouwbeeld staat links en rechts een bede uit de litanie van Loreto: “Deur des hemels, bid voor ons." met daarbij een afbeelding van de basiliek van Loreto, een belangrijke bedevaartplaats in Italië en "Ster der zee, bid voor ons” met de afbeelding van een zeilschip. De naam “Ster der zee” duidt aan dat Maria een veilige baken is voor wie gevaar lopen of de goede richting kwijt zijn. Daaronder staan de eerste woorden van het Wees gegroet: Avé Maria, gratia plena, Wees gegroet Maria, vol van genade.
Schilderij boven het Maria-altaar
Dit schilderij van een onbekende kunstenaar uit de 17e eeuw stelt de Tenhemelopneming van Maria voor. Op een wolk gezeten en met haar blik omhoog gericht, wordt Maria door engelen naar de hemel gedragen. Bovenaan staan heiligen Maria op te wachten. Oorspronkelijk hing dit schilderij bij de Karmelietessen in St.-Michiels Brugge. Zandvoordenaar Nikolaas Devynck kreeg het cadeau bij zijn priesterwijding op 13 mei 1988.
Ramen hoogkoor
De brandramen uit het 1e kwart van de 20e eeuw zijn gemaakt naar een ontwerp van het huis Peene-Delodder uit Brugge. In elke raam is een figuur afgebeeld:
- Heilige Jozef: hier afgebeeld als timmerman met hout op zijn schouder.
- Mater Dei: Moeder Gods of Onze-Lieve-Vrouw, de moeder van Jezus.
- Cor Jesu: heilig Hart. Rond de wisseling 19e-20e eeuw ontstond de heilig Hartverering als reactie op het toenemende anti-religieuze. Meestal is op de borst een rood vlammend hart zichtbaar.
- Heilige Livinus. Livinus werd rond 580 geboren uit een nobel Iers geslacht. Hij werd tot priester en later tot bisschop gewijd. Hij verliet Ierland en trok naar Gent en Zeeland om daar het christendom te preken.
Hoofdaltaar
Het neogotisch hoofdaltaar uit het 1e kwart van de 20e eeuw is van natuursteen naar een ontwerp van Remi Rooms uit Gent. De afbeeldingen op dit altaar zijn van Leo Brossers uit Gent en stellen de 4 evangelisten met hun typisch symbool voor terwijl ze de 1e woorden van hun evangelie schrijven:
- Matteüs heeft als symbool de engel omdat hij zijn evangelie begint met de stamboom van Jezus
- symbool voor Marcus is de leeuw omdat hij zijn tekst begint met Johannes de Doper in de woestijn bij wilde dieren
- Lucas heeft als symbool de stier als offerdier want Lucas vertelt eerst over het offer van Zacharias
- symbool voor Johannes is de adelaar omdat zijn evangelie het meest overdachte is.
Het tabernakel in verguld koper is van Ferdinand Geeraerd, eveneens uit Gent. Onder het tabernakel staat een zin uit een Gregoriaans lied van Sacramentsdag: “In hac mensa novi regis, novum pascha, novae legis phase vetus terminat.” Vertaald: “Dit nieuw paasmaal, dat de koning van het nieuw verbond bereid heeft, sluit het oude Pasen af.”
Communiebank
Eikenhouten communiebank van 1720. Links: de oprichting van de bronzen slang door Mozes die redding bracht door Gods kracht. Rechts: de eucharistische tafel met brood en wijn.
Schilderij pater Damiaan
We zien een jonge pater Damiaan, geschilderd door Luc Blomme. die toekomt op Molokai met open handen om te timmeren, wonden te verzorgen en lijkkisten te maken. Handen om muziek te spelen, mensen met verdriet bij de hand te nemen, brood te breken, te zegenen en te bidden. Damiaan laat de boot van zekerheid in het leven wegvaren. De lucht is rood van liefde, passie, vuur en heilige Geest. Ook de grond onder de voeten heeft een blije kleur, want op het grauwe eiland van de wanhoop bracht Damiaan een stukje zon en gaf hij de mensen een beetje hoop. Op 11 oktober 2009 werd hij in Rome heilig verklaard. Damiaan werd gekozen tot de grootste Belg aller tijden. Hij is zo groot dat hij bijna niet te vatten is in dit schilderij. Hij stapt er precies uit. Hij komt naar ons toe met zijn boodschap: "Wees goed voor elkaar. Heb aandacht en liefde voor mensen die ziek zijn, die lijden, die verdriet hebben. Zorg voor elkaar."
Zijaltaar heilige Livinus
Neogotisch zijaltaar van de heilige Livinus, gemaakt door Julius Goethals, architect uit Aalst en geplaatst in mei 1921. Op de 4 banderollen staat een bede uit de litanie van de heilige Livinus: “Heilige Livinus, apostel van Vlaanderen, bid voor ons. Heilige Livinus, bloem van zuiverheid, bid voor ons. Heilige Livinus, zeer milddadig, bid voor ons. Heilige Livinus, wonderbare mirakeldoener, bid voor ons.” Er was destijds in Zandvoorde een grote verering voor de heilige Livinus. Men kwam van overal om "te dienen" tegen reuma.
2 klokken
De bovenste klok werd in 1895 in een houten torentje geplaatst in een klooster in Avelgem. Ze kostte toen 600 frank en weegt 67 kg. Het torentje werd in 1960 afgebroken en na wat omzwervingen belandde de klok in Oostende op een openbare veiling. De kleine klok onderaan is wellicht een scheepsklok. Voormalig pastoor Ryckebusch kreeg ze van een lokale schroothandelaar. Na jaren in de pastorie te hebben gestaan, kreeg ze een nieuwe plaats onder de Avelgemse klok. Helaas zit er een grote barst in deze kleine klok.
Schilderij “Kerstmis in Zandvoorde”
Het schilderij van Luc Blomme "Kerstmis in Zandvoorde", boven het Livinusaltaar, is geïnspireerd op het toneelstuk van Felix Timmermans: "En waar de sterre bleef stille staan". 3 armoezaaiers geven heel de opbrengst van hun sterzingen aan een schamel gezin met een pasgeboren kindje in een woonwagen.
Schilderij genezing van de lamme
Luc Blomme maakte dit schilderij voor een tv-mis op 23 februari 2003. Alle aandacht op dit schilderij gaat naar de lamme. Om dit te benadrukken is zijn kledij wit geschilderd, en dit in tegenstelling tot de 4 vrienden die hem bij Jezus brachten. Zij zijn vaag afgebeeld en blijven eerder op de achtergrond. Mensen die elkaar helpen, stellen zich niet aan en doen dit meestal in stilte. De cirkel die rond de lamme getrokken is, verwijst naar het wonder van deze ontmoeting met Jezus. Jezus zelf staat op dit schilderij niet afgebeeld. Toch kijkt de lamme vol hoop en verwachting naar Jezus. Maar de lamme kijkt ook naar ons. Hij kijkt ons recht in de ogen. Ook van ons verwacht hij veel, want God heeft geen andere handen dan onze handen, God heeft geen andere voeten dan onze voeten. Mensen kunnen op verlei wijze "lam" zijn en hulp of aandacht van ons verwachten. Hoe gaan wij daar mee om? Beantwoorden wij hun vragende blik of ontwijken wij die liever? Dit is de boodschap die in dit schilderij wordt weergegeven.
Beeld heilige Rita
Rita van Cascia werd in 1381 geboren in Italië. Na de dood van haar brute echtgenoot en 2 zonen werd ze kloosterlinge. Op haar ziekbed in 1447 vroeg ze aan een bezoeker om een roos te plukken. Hoewel het winter was, vond deze een roos en bracht die bij Rita. Daarom wordt de heilige Rita afgebeeld met rozen. Ze staat bekend als patrones van de hopeloze gevallen.
Achteraan in de zuidbeuk
- Calvariekruis.
- Grafsteen in arduin aangebracht in de kerkmuur. De overledene, Jan Blanckaert, staat afgebeeld met een goudkleurige kelk in zijn handen. Volgens het grafschrift was hij kapelaan. Ook aan de buitenkant van de kerk zijn enkele grafstenen in de muur ingemetseld.
- Omdat de mensen de kaarsen vooraan bij het Mariabeeld niet vonden en er dus nooit kaarsjes brandden, werd enkele jaren geleden achteraan een nieuw Mariabeeld gezet waar nu wel kaarsjes gebrand worden.
- Naamkruisjes van de overledenen.
Orgel
Sedert 1854 was er een orgel naar een ontwerp van Fredric Ureel uit Krombeke. Op 9 november 1985 werd op luisterrijke wijze 800 jaar parochie gevierd. Als blijvend aandenken werd door de bisschop op die dag een nieuw kerkorgel, gebouwd door de firma Loncke van Zarren, ingewijd. Het orgel heeft 2 manualen, een voetklavier en 18 registers.
Klokken Zandvoorde
De Gentse Beiaardkring neemt al een aantal jaar luidklokken op van kerken in heel het Vlaamse land. Ze doen dit uit pure interesse en om een beeld te geven van het klokkenpatrimonium in België. Op donderdag 18 april waren ze te gast in de toren van de kerk van Zandvoorde. Bij de klokken komen is daar geen lachertje. Er is immers geen trap. Op het doksaal is in het plafond een klein luik waar men vanop een ladder moet door kruipen. Om vervolgens hoger te komen, moeten eveneens ladders gebruikt worden. Tijdens het bezoek werd elke klok apart geluid en nadien ook de 3 klokken samen. Het resultaat is een filmpje geworden van meer dan 13 minuten en kan je hier bekijken: https://www.youtube.com/watch?v=CP3hWGueEeg
In de toren van de Onze-Lieve-Vrouwkerk in Zandvoorde hangen 3 luidklokken:
1) Naam van de klok: Onze-Lieve-Vrouw, Livinus en Barbara. Ze werd gegoten in 1900 door Alphonse Beullens te Leuven. De toon van de klok is a1.
2) Gegoten in 1991 door Petit & Fritsen te Aarle-Rixtel (NL). De toon van de klok is cis2.
3) Naam van de klok: Pax. Ze werd gegoten in 2000 door Eijsbouts te Asten (NL). De toon van de klok is e2.
Voor wie er maar niet genoeg van krijgt: alle filmpjes van klokken in Vlaamse kerktorens gemaakt door de Gentse Beiaardkring vind je hier: https://www.youtube.com/user/Stormklok/videos
Gekende pastoors Zandvoorde
- 1617 - ???? Nikolaus Foreest
- 1640 - ???? Arnold Grandsire
- ???? - 1690 Jan Baptist Antierens
- 1723 - 1724 Placidus D'Hondt
- 1725 - 1733 Judocus Gramon
- 1733 - 1734 Folquinus Gramon
- 1734 - 1740 Arnold van Weissel
- 1740 - 1742 Benedikt van Casteele
- 1742 - 1745 Petrus Coudelier
- 1745 - 1748 Bertinus Wilden
- 1748 - 1751 Placidus Huygheloot
- 1751 - 1767 Adrianus van Adorp
- 1767 - 1781 Arnold Pollet
Jan Piels
- 1781 - 1782 Gerard Cap
- 1782 - 1783 en 1788 - 1796 Placidus Camerlynck
- 1783 - 1788 en 1796 - 1797 Paulus De Brauwere
- 1797 - 1804 Fernandus Justus Terlinck
- 1804 - 1805 Dionysius Josephus Brugge
- 1805 - 1805 Norbertus Daghelet, pater Veremundus
- 1805 - 1805 Ignatius D'hooge
- 1805 - 1811 J. Denecker
- 1811 - 1823 Francis-August Robbe
- 1823 - 1854 Janbeptiste Van Andorpe
- 1854 - 1870 Antonius-Lodewijk Manhaeve
- 1870 - 1888 Karel-Lodewijk Dejaegher
- 1888 - 1892 Hendrik-Jozef Boets
- 1892 - 1899 Pieter Pieters
- 1899 - 1903 Isidoor Vandermersch
- 1903 - 1908 Julius Vynckier
- 1908 - 1912 Achille Delputte
- 1912 - 1937 Aloysius-Amandus Dalle
- 1937 - 1941 Valeer-Albrecht Pil
- 1941 - 1948 Prosper Bouciqué
- 1948 - 1952 Joris Moenaert
- 1952 - 1959 Gerard Maeyens
- 1959 - 1979 Tryphon Huygebaert
- 1979 - 2012 Wilfried Ryckebusch
- 2003 - 2019 Luc Vantyghem
- 2019 - 2020 Luc De Graeve
- 2020 - Bart Bonné
