Twintigste eeuw; 1969. Jan Wieërs uit Geistingen studeert af als onderwijzer en begint aan zijn lang verwachte droom: “Ik wil het land leren kennen waar jongeren voor hun volk willen sterven”.
Een jaar eerder verloor daar Xabi Etxebarrieta het leven in een vuurgevecht met de Guardia Civil.
Baskenland! Jan vertelt zijn verhaal:
“In de nacht dat Armstrong met zijn team op de maan zou landen arriveerden we al liftend bij de ‘muga’, de scheidingslijn. ’s Morgens in Igeldo werd ik meteen verliefd op… de vallei van Usurbil. In de plaatselijke bar proefden wij al gauw de sfeer van de Baskische vrijheidsstrijd. Ondanks de nabijheid van een Guardia Civil-kazerne werd er door iedereen gezongen en vooral aan de buitenlandse bezoekers duidelijk gemaakt ‘Baskenland is niet Spanje’ en deze boodschap thuis over te brengen.”
De verboden taal
“Behalve de oude boeren sprak bijna niemand nog Baskisch. Al gauw vernam ik dat de Baskische taal verboden was! De kerkdiensten evenwel ontsnapten aan dat verbod. De katholieke dictator durfde daar niet aan raken. In volle dictatuurtijd gingen we op weg naar Guernika. We konden alleen aan de pastoors de weg vragen, want die mochten niet liegen. De Renteriabrug was nog steeds intact. Ze ontsnapte dus aan het moordend Luftwaffe-bombardement van 26 april 1937.”
Nog steeds de pijn van de dictatuur
“Zes jaar na mijn eerste bezoek werd de dictatuur een democratuur. Op de camping werd onze buitenlandse solidariteit beloond en aangewakkerd met serieuze kortingen.
Vanaf 1989 zocht ik Baskenland ook op met Kerstmis en Pasen. Op paasdag vieren de Basken hun ‘Dag van het Vaderland’, Aberri Eguna. Ondertussen kreeg ik een verblijf boven een gerestaureerde boerderij.
De naweeën van de Franco-dictatuur duren nog altijd voort. Oudere inwoners, die hun dood voelen naderen, durven nu pas hun verschrikkelijke ervaringen mee te delen die ze als kind beleefden. Standrechtelijke terechtstellingen waarna de slachtoffers brutaal en harteloos langs de straatkant in de grond werden ‘gestopt’.
Maar ondertussen zijn er al zovelen gestorven zonder te weten wat er met hun vader, oom enz… tijdens de burgeroorlog gebeurd is. Dankzij DNA-onderzoek komt de waarheid langzaam maar zeker aan het licht.”
Vijftig jaar
“Het zal binnenkort mijn vijftigste jaar zijn dat ik naar Baskenland trek. Zo’n lange autoreis spoort je aan om lifters mee te nemen, gezelschap is welkom. Maar langzaamaan werden die lifters pelgrims voor Santiago de Compostela. Hun voetreis begon vanuit het legendarische ‘Ronceval’ om Compostela te bereiken of om de kustweg te verkennen. Landgenoten die politiek geïnteresseerd zijn mogen op mijn begeleiding rekenen. Trouwens pelgrims voor Compostela die vertrekken vanuit St.-Jean Pied de Port help ik regelmatig op weg.
Thuis, in Geistingen, lees en vertaal ik vrijwel dagelijks Spaanse krantenartikelen over Baskenland om ze dan naar een vijfhonderdtal adressen in Vlaanderen te sturen.
En de mensen van Igeldo? Die hebben mij aanvaard zoals ik ben.”
Miel Roussard
Onderschrift foto:
Vijftig jaar lang trekt Jan Wieërs al naar Baskenland. © J.W
