De wijsheidsliteratuur uit het Oude Testament is niet exclusief of enig in haar soort. Mesopotamië en Egypte hadden een wijsheidstraditie die veel ouder is dan die van Israël. Zo verwijst de profeet Jesaja in meerdere plaatsen naar deze oude tradities. Ook de invloed van de Grieks-hellenistische filosofie is niet vreemd aan bepaalde Bijbelse wijsheidsteksten.
De wijsheidsliteratuur is echter niet theoretisch, geen levensvreemde ideeën van kamergeleerden, maar praktische levenswijsheid gegroeid uit eeuwen levenservaringen.
De kern van de oudtestamentische wijsheid is gesteund op twee pijlers: ‘gerechtigheid en ontzag voor God’. Zo doorkruisen de horizontale en de verticale dimensie elkaar in het leven van elke dag.
De wijsheid is doordrongen van het daad-gevolgprincipe, bondig samengevat: ‘Zondaar treft ellende, rechtvaardige wacht een beloning.’ (Spr.13,21) Dat dit principe niet altijd klopt, loopt als een kritische noot doorheen de wijsheidsteksten, en bereikt zijn hoogtepunt in het boek Job. Zo kan een rechtvaardige ook te lijden krijgen en als de mens het goed heeft, is dit nog geen bewijs van zijn streven naar gerechtigheid. Een treffende illustratie hiervan lezen we ook in het boek Prediker: ‘Maar is het hier op aarde niet een grote leegte dat rechtvaardigen ten deel valt wat zondaars verdienen, en zondaars wat rechtvaardigen verdienen?’ (Prediker 8,14)
De auteurs van de wijsheidsboeken stellen vast dat God niet in één bepaald systeem te vangen is en dat de diepere dimensie van het leven voor de mens moeilijk te vatten is. De mens heeft niet alles in handen, hij is kwetsbaar. Wijsheid schept een beeld van de transcendente God die het menselijke voorstellingsvermogen te boven gaat en waarover geen mens kan beschikken.
De boodschap van de wijsheidsboeken is niet vreemd aan de tijdsgeest van de hedendaagse denkende en zoekende mens: leven in het hier en nu, streven naar geluk en het openstaan voor een grotere omringende werkelijkheid.
In het Nieuwe Testament vinden we meerdere verwijzingen naar de oudtestamentische wijsheidsliteratuur. Vooral in de brieven van Paulus vinden we heel wat ideeën die verwant zijn aan het boek Wijsheid (ook Wijsheid van Salomo genoemd). Zo stelt Paulus dat een gekruisigde Christus Gods kracht en wijsheid is (1 Kor 1,23-24). Verder zegt Paulus dat in Christus alle schatten van wijsheid en kennis verborgen liggen (Kol 2,3).
In de Bijbellezing willen we vooral luisteren naar Vrouwe Wijsheid zoals ze in het Oude Testament wordt genoemd. Zo lezen we bij herhaling in het boek Spreuken: ‘Vrouwe Wijsheid roept luidkeels op de pleinen en de hoeken van de straten: ‘Kom, luister naar mij en je zult veilig zijn! Wie mij vindt, vindt het leven’
We nemen enkele perikopen uit het boek Prediker, Spreuken en het boek Wijsheid.
Wie wil ingaan op de uitnodiging van Vrouwe Wijsheid is welkom op: donderdag 7 juni om 14.30 uur in ‘De Zindering’ Nedervijver, Kortrijk
