“Lichtmis” of “Maria-Lichtmis” of “Onze-Lieve-Vrouw-Lichtmis” of “Ontmoeting van de Heer” of “Opdracht van de Heer”, het zijn allemaal benamingen voor één en hetzelfde liturgisch feest, dat op 2 februari gevierd wordt, veertig dagen na Kerstmis. Het is het laatste christelijk feest dat verband houdt met Kerstmis en het dateert al uit de periode van de eerste christenen.
Het is de herdenking van de opdracht of presentatie van Jezus in de tempel, waarbij Jezus, zoals elk eerstgeboren Joods jongetje, werd opgedragen aan God. Volgens de Joodse wet moet een eerstgeborene worden vrijgekocht op het moment dat hij veertig dagen oud is. De ouders nemen het kind mee naar de tempel, en door aan de priesters geld te geven, of een ander offer in natura, wordt het kind “vrijgekocht”. Bijzonder was dat Jezus bij deze gebeurtenis door de oude Simeon (Wet) en de oude Hanna (Profeten) herkend wordt als de Christus.
Daarnaast herdenkt men het zuiveringsoffer dat Maria veertig dagen na de geboorte van Jezus volgens de Joodse wet moest brengen. In het oude Israël werden vrouwen als onrein beschouwd tot veertig dagen na de bevalling van een jongen en tachtig dagen na de bevalling van een meisje. Tijdens die periode mochten vrouwen de tempel niet betreden. Op de veertigste dag moesten de rijken een lam offeren, zodat ze wettelijk gereinigd zouden zijn. Maria offerde twee duiven, het offer van de armen, omdat ze zich geen lam kon veroorloven. Tot de jaren 1960 was het ook bij ons gangbaar dat de moeder binnen de negen dagen een “kerkgang” deed om gezuiverd te worden van haar onreine toestand. De vrouwen wachtten achteraan in de kerk tot de priester hen kwam halen. Met een kaars in de hand volgden ze de priester naar het Maria-altaar, waar ze uit dank voor een gezonde baby vaak een donatie deden voor de kerk. Ook smeekten ze Maria’s genade over hun kind af. Vandaag leeft die laatste traditie nog door in de vele kinderzegeningen die op die dag worden georganiseerd. In veel parochies wordt die dag ook een receptie georganiseerd, waarna ouders de doopattentie (een kruikje, schelpje, handje of wiegje,...) van hun kinderen die in het afgelopen jaar zijn gedoopt, mee naar huis mogen nemen.
Het vierde “blijde mysterie” van de rozenkrans.
Tijdens het Tweede Vaticaans Concilie werd de benaming “Maria-Lichtmis” gewijzigd in “Opdracht van de Heer”. Hierdoor verschoof de aandacht terecht van Maria terug naar het kind Jezus. Die nieuwe naam is nog altijd niet ten volle doorgedrongen als een algemeen aanvoelen onder christenen, al is de “Opdracht van de Heer” het vierde “blijde mysterie” van de rozenkrans.
Ook bestaat er de benaming “Lichtmis”. Het begrip “licht” lijkt een belangrijke rol gespeeld te hebben in de benaming van dit feest. Het zou verwijzen naar de woorden van de oude Simeon: ”...en licht dat voor de heidenen straalt,...” (Lucas 2, 32). Het kan ook verwijzen naar het evangelie volgens Johannes: “...het licht is in de wereld gekomen, maar de mensen beminden de duisternis meer dan het licht,...” (Johannes, 3, 19). In het Latijn heette Lichtmis ooit “festum candelarum” (letterlijk: feest van de kaarsen). Het wijst op een aloud christelijk gebruik om op 2 februari processies met brandende kaarsen te houden. De mensen kwamen van alle hoeken in de stad bijeen in de Santa Maria Maggiore, de grote Maria-basiliek in Rome. Ze droegen kaarsen als symbool van Christus, zoals Maria haar Kind naar de tempel had gedragen. In de kerk werden de kaarsen gewijd. Vandaar ook de talrijke kaarswijdingen en kaarsprocessies in onze parochies.
Lichtmis is ook de datum van het patroonsfeest van de Katholieke Universiteit Leuven, waarvan Maria de beschermheilige is, de “Sedes sapientiae”.
Een bezinning bij Lichtmis:
Als het donker is, doen we het licht aan. Het licht jaagt de duisternis weg. De angst voor het donker verdwijnt en het vertrouwen komt terug. In de tijd van Jezus, juist zoals nu, leefden veel mensen in het donker. Niet letterlijk. Ze beleefden donkere momenten: uitgesloten worden, ruzie,... Ze hoopten dan ook op een betere toekomst, een toekomst van vrede en geluk. Ze keken uit naar een redder, die hen uit het donker zou bevrijden. In het evangelie ontmoet Simeon Jezus. Hij voelt aan dat Jezus bijzonder is. Hij noemt Jezus “een licht voor de wereld”. Jezus zal in zijn leven veel licht brengen: vrede, aandacht voor iedereen, liefde voor alle mensen, zonder uitzondering,... Ook wij kunnen ”licht” doorgeven. We mogen ons naar zijn voorbeeld ook afvragen hoe wij licht en geluk bij andere mensen kunnen brengen.
Tradities bij Lichtmis:
Het is traditie dat er op Maria-Lichtmis pannenkoeken gegeten worden. Dit wordt uitgedrukt in het gezegde: “Op Lichtmis is er geen vrouwken zo arm, of zij maakt haar panneken warm”. Wie op 2 februari ‘s avonds pannenkoeken eet, zou volgens het volksgeloof het hele jaar door rijk en gelukkig zijn.
Gebed bij Lichtmis:
God, Vader van alle mensen,
vandaag gedenken wij hoe Maria en Jozef
de kleine Jezus naar de tempel brachten
zoals voorgeschreven door de wet van Mozes.
In hun voetspoor vieren ook wij vandaag feest
om alle kinderen die in het voorbije jaar het doopsel ontvingen
en zo deel werden van die grote gemeenschap van christenen.
Wij bidden U, Vader,
zie met liefde neer op deze kinderen
die wij vandaag aan U toevertrouwen.
Bescherm hen en leid hen
en laat hen opgroeien tot gelukkige mensen.
Schenk uw Geest aan hun ouders
opdat zij levende getuigen zijn van uw liefde.
Inspireer hen in hun zoekende geloof.
Maak dat zij voor hun kinderen uitgroeien
tot wegwijzers naar Christus.
Hij die de Weg, de Waarheid en het Leven is,
vandaag en alle dagen, tot in eeuwigheid.
Amen.”
Ons toegezonden door Emilius Clerckx
