Broederschap Onze Lieve Vrouw van Scherpenheuvel

Ik was enorm verrast en kan het alleen maar heel jammer vinden dat ik niet veel jaren eerder op de hoogte was van dit prachtige gebeuren in onze geloofsgemeenschap: de bedevaart van het Broederschap van Onze Lieve Vrouw van Scherpenheuvel. Al 175 jaar bestaat deze broederschap in Sint Vincentius in Evere en ieder jaar zonder onderbreking gaan ze te voet van de kerk van Sint Vincentius naar Scherpenheuvel. Francis De Koster vertelt de hele geschiedenis!

Wanneer ben jij voor het eerst mee gestapt?

Francis: in 1965, ik was toen 12 jaar. Het was de eerste en de moeilijkste bedevaart omdat je niet weet wat er allemaal gaat komen. Op twee dagen stapten wij te voet heen en weer! Dat is dus tweemaal 50 km stappen. Het was ook de laatste keer dat de hele groep heen én terug te voet is gegaan. Daarna keerden we per bus of met de wagen terug uit Scherpenheuvel. De bedevaart werd jarenlang georganiseerd door mijn vader, mijn grootvader en mijn overgrootvader. Het is dus een jarenlange traditie.

Hoe en wanneer is die traditie begonnen?

Francis: het Broederschap bestaat dit jaar 175 jaar! Het is gesticht in 1841. Het was toen een heel slecht jaar, een hongerwinter, de oogst was mislukt en er was een zware epidemie in heel het Brabantse. Daarom besloten de mensen van onze parochie Sint Vincentius op bedevaart naar Scherpenheuvel te trekken. Dat was toen nog met paard en kar. In 1870 tijdens de oorlog tussen Frankrijk en Duitsland was het te gevaarlijk en toen gingen ze met de trein. Na de oorlog wilde een deel van de bedevaarders weer te voet, een ander deel ging met de bus.

Het Broederschap is officieel erkend in 1844. Daarvoor moest toelating gevraagd worden in Rome. Pieter Cnops, die de geschiedenis van Evere heeft geschreven, heeft de stichtingsakte teruggevonden in het kerkarchief dat bewaard wordt in het Rijksarchief in Anderlecht. De oprichtingsakte is in het Latijn opgesteld maar onze vroegere pastor, Paul Vander Stuyft liet de akte vertalen. Zo kwamen we te weten dat het Broederschap eigenlijk is gesticht als dank aan Maria voor de overwinning op de Turken in de slag van Lepanto (Griekenland) op 7 oktober 1571.

Bij de viering van 150 jaar Broederschap trokken de bedevaarders in ieder geval weer te voet heen en weer naar Scherpenheuvel en dat is zo gebleven tot in 1965.

Hoeveel deelnemers zijn er gewoonlijk?

Francis: gemiddeld zijn we met een 35-tal deelnemers. Maar de Broederschap telt wel meer leden. Doorheen de jaren is het aantal ook wel gewisseld. Toen ik in mijn jeugdjaren bij de chiro was, zijn we met veel meer geweest, tot meer dan honderd deelnemers. Ik herinner mij deelnemers van wie het bloed al in de schoenen stond toen we in Diegem passeerden en toch bleven ze doorstappen tot in Scherpenheuvel. Ongelooflijk!

Dit jaar zullen we met ongeveer 35 bedevaarders zijn. Maar we voorzien ook een bus voor wie niet meer zo ver kan stappen en toch graag naar Scherpenheuvel wil. Want de meeste traditionele bedevaarders zijn ondertussen al op leeftijd. Julien bijvoorbeeld gaat dit jaar voor de 71e keer mee. Hij is 80 jaar geworden! Bijna ieder jaar vieren we een of meer jubilarissen. Die krijgen een bloempje opgespeld: in zilver voor wie de 25e keer meegaat, met gouden blaadjes voor de 50e keer. In 2011 is pastor Paul Vander Stuyft mee gestapt. Het was geleden van in 1870 dat een pastoor mee op bedevaart ging.

Hoe verloopt een bedevaart?

Francis: vroeger begon de bedevaart met een mis om 1 uur ’s nachts in de kerk van Sint Vincentius. Daarna gingen de bedevaarders naar huis om te ontbijten. Want in die tijd moesten de mensen nuchter zijn om de communie te ontvangen. Ze kwamen terug samen aan de kerk rond 4 uur om te vertrekken naar Scherpenheuvel. Jarenlang is er ook een fanfare mee gestapt.

Sinds ik mee stap, vertrekken we om 3 uur ’s morgens en komen dan rond 4 uur in de namiddag aan in Scherpenheuvel. We stoppen een vijftal keer, ofwel aan een kapelletje om te bidden, ofwel aan een café om iets te eten. Vroeger waren er onderweg veel cafés open. Nu moet dat allemaal op voorhand afgesproken worden. Het is traditie dat onze bedevaarders gehaktballetjes meenemen voor onderweg. Die moeten eerst gekookt worden en daarna gebraden. De echte bedevaarders doen dat vandaag nog altijd.

We dragen ook altijd een kruis mee. Er is een vaste ‘kruisdrager’. Als we stoppen aan een café om te eten blijft het kruis altijd buiten het café staan. Ooit is het kruis in Aarschot in de Demer gevallen. Pas nadat de bedevaarders 50 cent hadden geschonken, kon het kruis uit de Demer worden gehaald en deed het miraculeuze kruis een triomfantelijke intrede in Scherpenheuvel. Lange tijd hebben we gedacht dat dit verhaal een legende was maar Pieter Cnops heeft in het archief een rekening teruggevonden waarin expliciet staat dat Jan Baptist Mosselmans, één van de oprichters van het Broederschap 50 cent heeft betaald om het kruis uit de Demer te halen!

Wat gebeurt er bij aankomst in Scherpenheuvel?

Francis: de pastoor komt de groep bedevaarders altijd afhalen. Vroeger stapten de bedevaarders bij aankomst aan de basiliek eerst drie maal rond in de kerk en driemaal buiten de kerk, daarna was er een kruisweg en een rozenkrans. De laatste jaren kiezen we voor ofwel een kruisweg ofwel een rozenkrans. Daarna gaan we iets eten en om 19 uur vertrekt de bus terug naar huis.

Wanneer heeft de bedevaart plaats?

Francis: traditioneel was het op zaterdag na Ons Heer Hemelvaart. Normaal gezien viel dat in de meimaand maar als Pasen laat viel, kon het ook wel eens in de maand juni zijn.  Dit jaar heeft de bedevaart plaats op de eerste zaterdag van mei, dus op 7 mei. Om het feest van 175 jaar Broederschap te vieren willen we iedereen de kans geven om mee te gaan naar Scherpenheuvel. Daarom hebben we ook een bus voorzien voor wie niet meer kan stappen. De bus vertrekt om 14 uur aan de kerk van Sint Vincentius. Iedereen die mee wil, kan inschrijven tot maandag 2 mei. Een telefoontje volstaat op het nummer 02/751.76.52 of op het gsmnummer 0475/338.227 van Francis De Koster.

Beste Francis, van harte bedankt voor dit interessante en boeiende verhaal. Aan alle leden van het Broederschap van Onze Lieve Vrouw van Scherpenheuvel en in naam van onze hele geloofsgemeenschap Sint Franciscus : veel succes met de bedevaart op 7 mei!

Ria V.A.