In Gent worden tegen 2020 vijftien parochiekerken gesloten. Het stadsbestuur en de leiding van het bisdom hebben een gezamenlijk plan klaar. De beslissing bevestigt nogmaals dat het gestaag maar zeker onttrekken van deze gebouwen aan de eredienst, zoals dat officieel heet, in onze contreien een nieuwe fase ingaat. Tot op heden werden zo goed als alleen godshuizen behorend bij kloosters herbestemd of zelfs gesloopt. Niet dat die ingreep voor de congregaties en plaatselijke groepen en mensen die aan dergelijke geloofsgemeenschappen zijn verbonden, minder aangrijpend is.
Maar het definitief opgeven van parochiekerken is nog van een heel andere aard. Dorpskernen en stedelijke wijken zijn er doorgaans rond gegroeid en ze blijven een belangrijk referentiepunt. Dikwijls zijn ze het meest waardevolle historische gebouw in de omtrek, opgetrokken en verfraaid met middelen die voor een goed deel lokaal werden bijeengebracht. Maar de verbondenheid zit nog dieper. Daar is het dat mensen werden gedoopt, trouwden, afscheid namen van dierbaren en zovele andere knooppunten van het leven vierden. Voor velen blijven het ook op vandaag zelfs ronduit heilige plaatsen. Ze vieren er op zon- en hoogdag eucharistie en lopen er geregeld binnen om er te bidden, zich te bezinnen of wat te verwijlen en rust te zoeken. Een kerk is inderdaad niet “zomaar een dak boven wat hoofden”, zoals het luidt in een van Huub Oosterhuis’ meest bekende liederen. Ze sluiten, gaat danig dieper dan een buurtwinkel, boekhandel of garage opdoeken die onvoldoende klanten trekt. Het is altijd een stukje ziel wegnemen uit een lokale gemeenschap en daarom een uiterst delicate aangelegenheid.
De Nederlandse theoloog Erik Borgman gaat in zijn nieuwe boek Waar blijft de kerk? Gedachten over opbouw in tijden van afbraak nog verder (zie blz. 10-11). Voor hem worden kerken het best zoveel als mogelijk als dusdanig behouden. Het behoort immers tot de kerntaak van de kerkgemeenschap ertoe bij te dragen dat de menselijke natuur gericht op gemeenschap vormen, daartoe de ruimte krijgt en zichtbaar wordt. Juist in dat verlangen zijn mensen trouwens beeld van de Bijbelse God die voortdurend op verbinding en relatie uit is. De kerk belichaamt die reële verbondenheid met God en die eenheid tussen alle mensen. En dat hangt helemaal niet af van efficiëntie, succes, uitstraling of bereik. Het is voor-gegeven, dat doet de kerk niet, dat is zij, aldus Borgman in een interview afgelopen week in Trouw. Kerkgebouwen zijn bij uitstek plekken die dat materieel uitdrukken. Ze sluiten, dreigt volgens hem het signaal te geven dat de plaatselijke gemeenschap niet langer de moeite waard is, zelfs niet voor God. Terwijl de kerk weet dat dit laatste nooit het geval kan zijn.
Hoezeer Borgman nagels met koppen slaat, die laatste conclusie gaat te kort door de bocht; toch toegepast op de Vlaamse situatie. Amper zijn er in onze bisdommen met hun dicht vertakt kerkennet al parochiekerken gesloten. En als dat morgen in groeiende mate wellicht wel gebeurt, blijven er alvast de eerstvolgende decennia op hooguit enkele kilometer van elkaar parochiekerken. In de stad Gent, bijvoorbeeld, zullen er dat na 2020 nog steeds 29 zijn. Intussen dunnen het priesterkorps en de vrijwilligers die het kerkelijke leven plaatselijk schragen, voort uit. De deelname aan vieringen, zeker op zondag, zit op vele plaatsen nagenoeg op een bodemkoers. Dan alles bij het oude laten, is pas niet investeren. Want dan wordt slechts de verspreide slagorde en een hardnekkige mentaliteit van “eigen kerk en functies eerst” bevestigd. De schaarser wordende middelen bundelen en de mensen die nog resten, samenbrengen tot nieuwe draagkrachtige kernen is hoogdringend nodig. Kerken sluiten, hoe pijnlijk ook, zal dan niet ontweken kunnen worden. Trouwens, is het niet Jezus zelf die toen hij zijn leerlingen zond, hen ook deze raad meegaf: “Kom je in een stad waar de mensen je niet ontvangen, ga er dan weg en schud het stof van je voeten, als een getuigenis tegen hen” (Lucas 9, 5).
Uw reacties zijn welkom op geert.dekerpel@tertio.be
Reacties
Om reacties te zien en te reageren op dit artikel moet je je eerst even aanmelden via het menu bovenaan. Tot gauw.