Met hun verklaring Homoseksuele personen pastoraal nabij zijn. Voor een gastvrije Kerk, die niemand uitsluit haalden de Vlaamse bisschoppen het wereldnieuws. Die brede aandacht staat in schril contrast met het feit dat de Kerk in het Westen in de marge van de samenleving is terechtgekomen.
Pijnlijke paradox
Opvallend: de Kerk komt het meest in het nieuws met haar seksuele moraal. Elke mogelijke versoepeling rondom homorelaties, anticonceptie of celibaat is gegarandeerd breaking news. Dat legt een pijnlijke paradox bloot. De sociale leer van de Kerk is uitermate progressief. Ze liet zich inspireren door een mix van Bijbelse wortels en sociaal personalisme. Vanaf eind 19de eeuw tot vandaag resulteerde dat in baanbrekende encyclieken tegen ongelijkheid en armoede en recentelijk ook voor milieu en klimaat. Franciscus dankt zijn populariteit vooral aan het feit dat hij die sociale moraal omarmt en breed verkondigt.
De kerkelijke seksuele moraal kent diezelfde dynamiek niet. Wie bij de verklaring van de bisschoppen spontaan denkt dat ze helemaal in de lijn van Jezus’ liefdevolle boodschap ligt, botst op de ijzeren logica van de traditionele kerkelijke moraal. Die gaat ervan uit dat de scheppingsorde gekoppeld is aan de natuurwet in haar klassieke betekenis: seksuele relaties moeten altijd verbonden worden met en openstaan voor procreatie. Koppel je seksualiteit los van (potentiële) voortplanting, dan stort dat volledige kaartenhuisje in elkaar. Die visie wordt in de praktijk weliswaar getemperd door het typisch Romeinse onderscheid tussen ideaal en pastoraal, maar dat komt vandaag hypocriet over. Bovendien tonen de schandalen binnen de kerkelijke instellingen aan dat ambtsdragers in de vorige decennia de ogen sloten voor perverse toestanden in eigen huis. De antropologische achtergrond en de exegese waarop het natuurwetsdenken is gebaseerd, botsen met recentelijke theologische en wetenschappelijke inzichten. In haar sociale leer slaagt de Kerk in een vruchtbare dialoog tussen Bijbel, traditie en modern denken; inzake liefdesrelaties en seksualiteit lukt dat (nog) niet.
Liefde en vreugde
Hoe kan christelijke seksuele en relationele ethiek bij de tijd komen zonder haar eigenheid te verliezen? Door haar vertrekpunt in de evangelische liefde te zoeken. Daarom beroepen de bisschoppen zich zo uitdrukkelijk op Amoris Laetitia. Daarin vinden ze – terecht – pauselijke steun voor hun standpunt. De paus stelt de vreugde van de liefde centraal. Tegelijk heeft hij oog voor de moeizame realiteit. Hij vraagt het goed gevormde geweten als richtsnoer te hanteren, ook in de complexe wereld van relaties en seksualiteit. Zo zet hij de positieve benadering van het Tweede Vaticaans Concilie door: die zag seksualiteit primair als liefdesbeleving. We proberen allemaal met wie we zijn, met onze mogelijkheden en beperkingen, een antwoord te geven op de roeping om ons leven menswaardig en liefdevol te leven. Als je die logica van liefde, roeping en geweten adequaat hanteert, ontstaat in relaties en seksualiteit een ruimte van vrijheid en creativiteit. Dat betekent helemaal geen ‘alles kan’-mentaliteit. De kern van de christelijke moraal blijft immers staan: wederzijdse liefde die een radicaal persoonlijk en duurzaam engagement inhoudt.
Hindernissen opruimen
Dat de verklaring van de bisschoppen wereldwijd werd opgepikt, laat zien dat de kerk zichzelf een enorm cadeau zou doen als ze onnodige hindernissen voor haar geloofwaardigheid opruimt. Het gaat dan met name over historisch bepaalde kerkelijke seksuele en relationele normen die vandaag door nieuwe inzichten achterhaald blijken. Ze per se willen handhaven zorgt telkens weer voor onbegrip en ergernis. We hebben dringend een aggiornamento nodig van de kerkelijke relationele en seksuele ethiek. De Vlaamse bisschoppen gaven een eerste voorzichtige aanzet om dat proces op gang te brengen. De bevrijdende boodschap van liefde, barmhartigheid, hoop en trouw – de basis van de christelijke visie op relaties en seksualiteit – krijgt dan weer de kans om mensen te inspireren in hun zoektocht naar wat menswaardig en ten diepste gelukkig makend is. III